‘Rond oud en nieuw is Nederland net oorlogsgebied, met ogen en vingers die de lucht in gaan.’ Foto Shutterstock Er lijkt zich een Kamermeerderheid af te tekenen voor een vuurwerkverbod voor consumenten. Komende dinsdag stemt de Tweede Kamer over de betreffende initiatiefwet van GroenLinks-PvdA en de Partij voor de Dieren. Resource sprak erover met Jeroen Warner, universitair hoofddocent rampenstudies, die zowel professioneel als persoonlijk groot voorstander is van zo’n verbod.
Waarom vind jij als ‘rampenman’ een verbod een goed idee?
‘Rond oud en nieuw is Nederland net oorlogsgebied. Elk jaar gaan ogen en vingers de lucht in; af en toe gaat zelfs iemand dood. Elke cultuur heeft zijn eigen manier om met risico om te gaan, maar dit is wel een van de meer onbegrijpelijke culturele factoren in ons land. Afgezien van de veiligheidsrisico’s is vuurwerk slecht voor de luchtkwaliteit en bezorgt het dieren, zowel huis- en hobbydieren als wilde dieren, enorm veel stress. Bij vogels is dat wetenschappelijk onderzocht: tijdens de nieuwjaarsnacht gaan miljoenen dieren op de vlucht voor het licht en lawaai. Nederland neemt vuurwerk onvoldoende serieus.’
Dat stoort je niet alleen professioneel, maar ook persoonlijk?
‘Klopt. Ik woonde in Enschede ten tijde van de vuurwerkramp (zie kader,red.). Zelf was ik buiten de stad toen de boel in lucht in ging. Bij thuiskomst hing er een grote rookwolk boven mijn wijk en was het gevaar nog niet geweken: het risico bestond dat een grote opslagtank met ammoniak bij de bierbrouwerij van Grolsch ook zou ontploffen. Een onderzoek van de UTwente wees later uit dat de helft van Enschede zou zijn weggevaagd als dat was gebeurd; dan had ik hier niet gezeten. Het is vrij existentieel om zo’n gebeurtenis mee te maken – naar de impact ervan heb ik later onderzoek gedaan. Mensen zijn fysiek en mentaal ernstig en langdurig geschaad door een ramp die onnodig was. Want anders dan veel natuurrampen was deze ramp te vermijden geweest. En er zijn nog altijd onvoldoende lessen uit getrokken.’
Critici wijzen erop dat een vuurwerkverbod amper handhaafbaar is. Hoe zie jij dat?
‘Handhaving is niet zaligmakend. Vergelijk het met het rookverbod destijds. Daarbij stond ook geen politiemacht paraat en dat werd in het begin ook niet perfect nageleefd, maar het heeft wel de norm veranderd. De vuurwerktraditie is een cultureel verschijnsel. En culturen kunnen veranderen. Vergeet ook niet dat de vuurwerktraditie eigenlijk vrij jong is: pas sinds de jaren ’70 gaan mensen de straat op om zelf vuurwerk af te steken. Ik denk niet dat we erop hoeven te rekenen dat het dit of volgend jaar al stil is tijdens de jaarwisseling – dat was ook niet zo tijdens die ene jaarwisseling toen vanwege covid een vuurwerkverbod gold. Maar ik ben er niet bang voor dat zo’n jonge traditie niet snel kan uitdoven.’
Vuurwerkramp
Op zaterdag 8 mei 2000, bijna 25 jaar geleden, ontplofte in Enschede een vuurwerkopslag van het bedrijf SA Fireworks. Daarbij kwam 177 ton vuurwerk tot explosie. Er vielen 23 doden, bijna duizend mensen raakten gewond en honderden woningen lagen in puin. De mentale impact was groot en zeer langdurig, beschrijft Warner in een artikel dat het International Journal of Disaster Risk Reduction in 2021 publiceerde.
