Foto Sven Menschel Hij studeerde hier, werkte zijn hele leven in Wageningen en hij blijft er ook gewoon wonen. Maar met ingang van deze maand is Patrick Jansen toch echt wetenschapper in Utrecht. Alleen als gasthoogleraar zal hij nog een dagje in de week WUR’er zijn. ‘Natuurlijk is dat jammer. Maar het is ook goed zo. Ik zit hier al mijn hele leven. Het is leuk om iets anders te gaan doen.’
Dat ‘andere’ is een eigen leerstoel optuigen. In Wageningen is het hem nooit gelukt hoogleraar te worden. Door eigen toedoen, geeft hij onmiddellijk toe, kwam het er niet van. ‘Ik ben al negen jaar uhd (universitair hoofddocent, red.). Ik had normaal gesproken drie jaar geleden al persoonlijk hoogleraar moeten zijn. De ambitie is er wel, maar het kwam er gewoon niet van. Bij tenure track moet je een dossier aanleggen, door allerlei hoepels springen en vinkjes halen. Dat systeem past mij gewoon niet. Alles in mij verzet zich ertegen. Dat zit in de aard van het beestje.’
Maar het begon toch wel te knellen. ‘Collega’s om me heen werden wel hoogleraar. En het hoogleraarschap geeft vleugels in de communicatie naar buiten toe, en dat vind ik belangrijk.’ En toen kwam dus die vacature in Utrecht langs. ‘Die was op mijn lijf geschreven en dus heb ik gesolliciteerd’, klinkt het bijna verontschuldigend.
De naam van de leerstoel, Wildlife Ecology and Nature Restoration, lijkt wel heel veel op Wildlife Ecology and Conservation bij WUR. Schiet je daarmee onder de duiven van WUR?
‘Nee, ik denk het niet. De afgelopen tien jaar is geleidelijk aan op alle universiteiten de aandacht voor natuur en milieu enorm gegroeid. Ook binnen WUR. Het woord biodiversiteit staat tegenwoordig nadrukkelijk in strategische documenten. Ook andere universiteiten hebben aangevoeld dat ze niet alleen fundamentele kennis over natuur en milieu moeten verzamelen, maar dat ze ook de link naar de toepassing moeten zoeken. Wetenschappers willen nuttige dingen doen met hun kennis. Utrecht heeft de grootste biologie-opleiding van Nederland. Er is onder de studenten veel behoefte om iets met natuurherstel te doen. Vandaar deze nieuwe leerstoel.’
Wat wordt de focus van jouw leerstoelgroep?
‘Het gaat om de ecologie van wilde planten en dieren en hun interacties met de mens. Die kennis wil ik vertalen naar de toepassing in natuurherstel. We leven in de UN Decade of ecosystem restoration. De inzet is het snelle verlies van biodiversiteit te stoppen en om te buigen naar natuurherstel. Die link tussen ecologie en natuurherstel vind ik interessant. Hoe krijg je dat voor elkaar en welke rol spelen dieren daarbij? Technologie zal daarbij een flinke rol spelen in ons onderzoek. Ik werk veel met cameravallen en ander sensoren die je in de natuur plaatst om waarnemingen te doen. De nadruk zal bovendien liggen op bossen en bosachtige landschappen. Niet alleen in de tropen, maar ook dichter bij huis in Noordwest-Europa, de Veluwe of de Heuvelrug.’
Geen concurrentie dus?
‘Ik begin met twee universitair docenten van een andere ecologiegroep in Utrecht. Daar komt nog een derde bij en er zijn zeven promovendi. Het is een kleine groep vergeleken bij Wildlife Ecology in Wageningen. Er vindt overigens wel al veel spannend ecologisch onderzoek plaats in Utrecht. Met mijn groep wordt dat nog een beetje meer en dat is alleen maar mooi. De belangstelling voor allerlei vormen van ecologie is enorm toegenomen. Jonge mensen maken zich zorgen over de toekomst en willen daar wat aan doen. Dan ga je ecologie studeren. De baanvooruitzichten zijn heel goed. Toen ik afstudeerde in de jaren negentig waren alle ecologen werkloos. Nu worden ze al gerekruteerd door werkgevers voordat ze zijn afgestudeerd.’
Hoe meer ecologen hoe beter?
‘Ja, want het is hard nodig. Ondanks al die mooie voornemens en internationale verdragen kachelt onze natuurlijke leefomgeving keihard achteruit. Mijn hobby is zweefvliegen spotten en fotograferen. Vroeger ving ik ze ook en prikte ze op. Naturalis heeft vele honderden vangsten van mij in de collectie, waaronder hele bijzondere. Daar hoef ik nu niet meer naar te zoeken, want ze zijn gewoon verdwenen en al jaren niet meer gezien. In je tuin vind je nu misschien vijf soorten. Vroeger waren dat er twintig en in natuurgebieden misschien wel het dubbele. Voor de Biodiversity Challenge heb ik de hele campus afgezocht voor een klein lijstje. Dat had je vroeger in een dag bij elkaar gevangen.’
De ecologen zijn niet aan te slepen onder een regering die niets op heeft met natuur. Is dat niet raar?
‘Jawel. In de filosofie van de regeringspartijen ontbreekt de verbinding met de natuur. Het besef dat we met zijn allen onderdeel zijn van hetzelfde ecosysteem vereist een zekere wijsheid die in onze samenleving bijna helemaal weg is. Natuur is verworden tot een attractie waar je naartoe kunt gaan, zoals naar het strand, de bioscoop of de IKEA. Wij zijn door onze technologie losgezongen van de natuur. Technologie stelt ons in staat om de natuur te negeren. En dat gaat ook niet meer veranderen, zelfs niet als een op de tien mensen ecologie gaat studeren.’
Is dat geen somber vooruitzicht?
‘Waarom eindigen beschavingen? Het is mijn vakgebied niet, maar ik lees er graag over. Overexploitatie van de natuur is een vast ingrediënt van de teloorgang van beschavingen. En overexploitatie is wat ook onze beschaving nu doet, bijvoorbeeld met het kappen van de Amazonebossen. We weten wat de gevolgen zijn, dat er ergens een omslagpunt is en het woud geleidelijk aan plaats maakt voor savanne, met een totaal andere rol in het globale klimaatsysteem. En toch wordt vee gevoerd met soja uit de Amazone. We staan er bij en kijken ernaar. Ik vind dat schokkend. Dus ik snap heel goed dat jonge mensen ecologie gaan studeren, omdat ze iets willen doen.’
