Illustratie Valerie Geelen Zorgen om het klimaat, politieke instabiliteit, wereldwijde conflicten. Willen Wageningse studenten nog wel kinderen op de wereld zetten?
Ze is er nog lang niet over uit. Sterker nog: studentredacteur Marte* (23) worstelt soms met de vraag of ze wel kinderen zou moeten willen. En ze merkt dat ze niet de enige is. Ze hoort in haar omgeving vaker studenten die over de vraag ‘wel-of-geen-kinderen’ piekeren. Marte besloot het voor Resource uit te pluizen. Drie andere masterstudenten doen ook mee aan deze soul searching.
Familiegevoel
Een van hen is de Braziliaanse Ana (25), masterstudent Forest and Nature Conservation. Zij groeide op in een grote, drukke familie. ‘In Brazilië staat familie altijd op nummer één. Al van jongs af aan droom ik ervan om een gezin te hebben. Dat heeft denk ik te maken met onze Braziliaanse familiecultuur. Toch heb ik geen sterk moederinstinct, dus dat voelt tegenstrijdig. Mijn ouders praten regelmatig over hun verlangen naar kleinkinderen. Het maakt me verdrietig als ik denk dat ik ze daarin misschien teleur ga stellen. Maar ik vind het ook gek om kinderen te krijgen om mijn ouders een plezier te doen. Dat is een te groot offer.’
Het voelt echt als een interne tweestrijd
‘Daarnaast maakt mijn biseksuele geaardheid de situatie complexer’, legt Ana uit. ‘Ik heb op dit moment geen relatie, maar het zou kunnen dat ik straks een relatie heb met een vrouw en dat we samen geen kinderen krijgen. Met vrienden uit de LHBTQI-gemeenschap kan ik deze onderwerpen gelukkig goed bespreken.’
Voetafdruk
Marte heeft een kinderwens maar voelde zich daar lange tijd schuldig over. ‘Ik ben veel met duurzaamheid bezig en worstelde met de verantwoordelijkheid die ik heb of zou moeten nemen voor de ecologische voetafdruk van mijn eventuele nageslacht. Ben je als ouder verantwoordelijk voor de voetafdruk van een heel nieuw mensenleven? Inmiddels heb ik voor mezelf een antwoord op die vraag gevonden en voelt het voor mij ethisch verantwoord om kinderen te krijgen om de populatie constant te houden. Als twee mensen samen twee kinderen krijgen, creëren ze een nieuwe generatie zonder de wereldbevolking te vermeerderen.’
Zo denkt Jes (23), masterstudent Resilient Farming and Sustainable Food Systems uit Nederland, er ook over: ‘Er zijn grote maatschappelijke vraagstukken en wellicht ben ik naïef, maar ik ben positief ingesteld. Zolang er geen derde wereldoorlog uitbreekt of er een dikke atoombom valt, zie ik nog een leven voor een volgende generatie voor me. Ik ben hoopvol, ik denk dat dingen wel op hun plek vallen. Ik probeer een goed mens te zijn voor mezelf en mijn omgeving, niet te veel impact te hebben op het milieu en als ik die boodschap kan overdragen op mijn kinderen dan kunnen zij op hun beurt juist een positieve bijdrage leveren aan hun generatie.’
Als ik nu toch zwanger zou worden, zou ik de keuze erg moeilijk vinden
Zo ziet Marte dat ook. En zij voelt zich door de kennis die ze tijdens haar studie Climate Studies opdoet minder machteloos. ‘Als kind ervaarde ik de milieu- en klimaatproblematiek als ongrijpbaar en daardoor vond ik het beangstigend. Zoals het liedje van Kinderen voor Kinderen dat ik als kind hoorde: ‘De aarde wordt te warm. Zo warm zelfs dat ze smelt. En als wij er niets aan doen, zijn haar dagen straks geteld.’ Door het volwassen worden en door mijn studie ervaar ik de problematiek als minder ongrijpbaar, ook nu ik weet dat ik met mijn baan later kan bijdragen aan een betere wereld.’
Crises
Jes’ studiegenoot Ronja (24, uit Nederland) heeft meer moeite met de afweging om wel of geen kinderen te willen. ‘Het voelt echt als een interne tweestrijd. Het lijkt me een heel bijzondere ervaring om een kind te krijgen en een ouder-kind-band te hebben met iemand. Aan de andere kant heb ik mijn twijfels of ik een nieuw leven op de wereld – zoals ik vrees dat die in de nabije toekomst zal worden – wil zetten.’
Voor Ronja voelt de toekomst dreigend en beangstigend, ook al kan ze zich lastig voorstellen hoe die toekomst eruit zal zien. ‘Ik denk dat er door de klimaatverandering niet alleen instabielere weersomstandigheden zullen ontstaan, maar ook meer conflicten en een instabieler politiek klimaat. Dat zal mijn generatie al merken. Ik verwacht dat de verschillende crises elkaar zullen versterken. Soms heb ik het gevoel dat wij niet eens vijftig jaar oud zullen worden. Tegelijkertijd realiseer ik me dat mijn gedachten sterk beïnvloed zijn door alles wat ik hier lees en zie. Maar het voelt gek om de keuze te hebben iemand op deze aarde te zetten die dit dan allemaal moet gaan doorstaan.’
Ik ben hoopvol, ik denk dat dingen wel op hun plek vallen
Voor Ana is de angst voor klimaatverandering niet van doorslaggevend belang voor de keuze om wel of geen kinderen te willen, hoewel ze wel schrikt van de grote impact die klimaatverandering nu al heeft. ‘En daar komt paradoxaal genoeg bij dat in sommige landen het krijgen van kinderen wordt aangemoedigd, terwijl er wereldwijd overbevolking is. Adoptie zou ethisch gezien misschien het beste zijn.’
Liefdesbaby
Het verlangen om ons voort te planten zit in de menselijke natuur, vinden alle vier de studenten. Marte: ‘Mijn oma ziet kinderen krijgen als een teken van liefde tussen twee mensen, maar ook als uiting van hoop voor de toekomst; je kunt niet de hele wereld op je schouders dragen. Ze zou willen dat ik en haar andere kleinkinderen zorgelozer durven te zijn in onze kinderwens, dat raakt me. Ik merk dat wanneer ik goed in mijn vel zit, ik de negatieve aspecten van de maatschappij draaglijker vind. Dan voelt het logischer om deze wereld met een kindje te willen delen. En verliefdheid laat mijn eierstokken regelmatig rammelen. Dan nemen mijn hormonen en gevoelens de overhand ten opzichte van de ratio.’
Ook Ronja denkt dat het in onze natuur zit om ons voort te willen voortplanten. ‘Maar we zijn met te veel mensen op deze aarde om gezond te kunnen samenleven. Ik neem het een ander niet kwalijk als die besluit kinderen te krijgen en ik wil het mezelf ook niet kwalijk nemen als ik later mijn menselijke natuur volg. Maar ik vind de keuze voor kinderen op dit moment echt nog te moeilijk.’
Hypothetisch
Hoewel deze studenten onderling al veel nadenken en praten over het krijgen van kinderen, heeft geen van hen de behoefte om in deze fase van hun leven kinderen op de wereld te zetten. Misschien vanaf hun dertigste. Ronja: ‘En ik heb ook niet het gevoel dat je als vrouw in Nederland een kind moet krijgen om aan sociale verwachtingen te voldoen. Misschien is dat anders als ik dertig ben.’
Je kunt niet de hele wereld op je schouders dragen
Desondanks is het onderwerp voor Ronja de laatste tijd wat tastbaarder geworden. ‘Ik heb een vaste partner en ben seksueel actief. Ik heb sinds een halfjaar geen spiraaltje meer omdat ik er te veel bijwerkingen van kreeg; we gebruiken op dit moment condooms als anticonceptie en dat voelt minder veilig als het gaat om zwanger worden. Toen ik nog een spiraaltje had, voelde een zwangerschap verder weg. Als ik nu toch zwanger zou worden, zou ik de keuze erg moeilijk vinden. Het idee van een abortus voelt voor mij ook niet goed, hoewel ik heel goed kan begrijpen dat anderen ervoor kiezen.’
Latere leeftijd
Jes: ‘Ik denk dat ik graag kinderen wil, maar nu nog niet. Als ik een jaar of dertig ben, ga ik daar serieus over nadenken. Mijn broers zijn een jaar of tien ouder dan ik en hebben wel al kinderen. Ik zie hoe mooi het is om een ouder te zijn, maar ik zie ook hoe het hun energie en aandacht opslokt. Die tijd stop ik nu liever in dingen ontdekken en leren.’
Zo denkt Marte er ook over: ‘Mijn kinderwens is nu een filosofisch vraagstuk. Ik vind mezelf nu te jong om moeder te worden. Dat komt ook door mijn opvoeding: ga je eerst maar ontwikkelen. Kinderen krijgen komt later wel.’
De moeder van de Braziliaanse Ana ziet dat anders. ‘Mijn moeder zei onlangs dat ik misschien moest overwegen om mijn eicellen te laten invriezen. Dat wil ik niet, ook al is het tegenwoordig normaal. Mijn moeder kreeg mij toen ze 24 was. Ze is misschien bezorgd dat mijn vruchtbare periode straks voorbij is. Zelf maak ik me niet zoveel zorgen – ik heb nog alle tijd.’
Dalende geboortecijfers
Familiesocioloog Katya Ivanova, universitair docent bij Tilburg University, las de interviews met de vier WUR-studenten. Ivanova doet onderzoek naar vrijwillige kinderloosheid. Ze probeert te begrijpen hoe onze visie op de toekomst en maatschappelijk pessimisme onze familieplanning beïnvloeden.
‘Gezien de leeftijd en achtergronden van deze studenten, verbazen hun argumenten mij helemaal niet. In empirisch onderzoek naar de kinderwens van studenten van begin twintig en iets ouder, zien we vergelijkbare argumenten terug als bij deze studenten. Het is duidelijk iets waar jongeren vandaag de dag over nadenken. Maar zeggen en doen zijn twee verschillende dingen. Voor deze studenten is het allemaal nog hypothetisch. Er is tot nu toe maar één onderzoek gepubliceerd dat jonge mensen langere tijd volgde en op meerdere momenten antwoorden verzamelde over hun kinderwens. Uit die publicatie bleek dat de meer klimaatbewuste mensen minder vaak kinderen kregen dan de minder klimaatbewuste mensen.
‘Inmiddels is een aantal jaar verstreken en zijn van dezelfde groep deelnemers aanvullende data beschikbaar voor vervolganalyses. Voorlopige resultaten laten zien dat deze mensen hun kinderwens vooral voor zich uitschuiven. Een deel krijgt op latere leeftijd toch kinderen en een ander deel blijft kinderloos. Daarbij geldt ook dat als je langer wacht met het vervullen van je kinderwens, de kans op succes kleiner wordt vanwege de verstrijkende biologische klok. Dan is het misschien geen vrijwillige keuze meer.’
Invloeden van buitenaf
‘Desondanks blijkt uit mijn eigen onderzoek dat het voor mensen die pessimistisch zijn over de toekomst, minder waarschijnlijk is dat zij kinderen op de wereld zetten. Met dat in het achterhoofd kun je je ook afvragen wat het effect is van alle sombere berichten over de wereld die in brand staat waarmee de media ons overspoelen. Er is nog niet veel onderzoek gedaan naar het effect van beeldvorming door de media op voortplantingscijfers, maar een Italiaanse studie uit 2023 zag het aantal geboorten dalen toen het aantal nieuwsberichten over een economische crisis toenam. In dat opzicht kan ik goed begrijpen dat WUR-studenten met elkaar praten over of ze kinderen op de wereld willen zetten.’
Ingrijpen overheid
‘Het zijn serieuze zorgen die deze jonge mensen hebben. Het is gemakkelijk om te denken dat jonge mensen nu eenmaal wat meer dramatisch zijn en dat het allemaal wel los zal lopen, maar dat is niet zo. Overheden moeten zich zorgen maken over deze trend van dalende geboortecijfers. Zij hebben hun beleid afgestemd op een bepaald aantal inwoners die onder meer werken en belasting betalen. Dat zijn geen zekerheden voor de toekomst waar we op kunnen rekenen. Gebaseerd op wat ik weet en zie, verwacht ik niet dat de geboortecijfers snel weer zullen stijgen.’
*Om privacyredenen noemen we alleen de voornamen van de studenten. Achternamen zijn bij de redactie bekend.
