Spoofers moeten voortaan op hun tellen passen. Onderzoeker financiële markten Marjolein Verhulst ontwikkelde een manier om spoofing zichtbaar te maken. Zij promoveerde onlangs op dit werk, dat opmerkelijk genoeg is gebaseerd op technieken uit onderzoek van het CERN naar het gedrag van elementaire deeltjes.
De analogie tussen botsingen van deeltjes en transacties op de beurs lijkt vergezocht. Maar dat is het niet, als je bedenkt dat het bij beide gaat om big data en het zoeken naar een speld in een hooiberg. Bij deeltjesfysica draait het om die ene afwijkende botsing, die mogelijk duidt op een onbekend deeltje. Op de financiële markt gaat het om die ene afwijkende transactie, die duidt op een poging de boel te belazeren.
Neporders
Die analogie zag hoogleraar Marktkunde Joost Pennings vier jaar geleden tijdens een rondleiding bij het CERN. Hij sleepte er onderzoeksgeld mee binnen en trok Verhulst aan. Zij richtte zich op spoofing, het plaatsen van een neporder met de bedoeling de prijs op te drijven. ‘De neporder wordt vervolgens ingetrokken en de handelaar verkoopt zijn eigen contracten tegen de nieuwe, hogere prijs.’ En dit mag dus niet.
De essentie van spoofing is volgens Verhulst dat de handelaar niet de intentie heeft om te (ver)kopen. Maar hoe toon je dat aan? Zij gebruikte daarvoor de software ROOT van het CERN om transacties uit het grote orderboek van de markt in beeld te brengen. Die visualisatiemethode paste ze vervolgens toe op een bekende grote manipulatiezaak rond de Amerikaanse bank JP Morgan. Dat bleek succesvol; spoofing werd letterlijk zichtbaar.
Monnikenwerk
Het proof-of-principle was er dus. Maar voor een juridisch waterdicht bewijs is meer nodig. Verhulst: ‘Ik heb vervolgens 204 casussen van spoofing doorgespit om te kijken of er karakteristieken uit te halen waren. Dat leverde zo’n tachtig verschillende signalen van spoofing op. Een echt monnikenwerk.’ Ze selecteerde daar zeven criteria uit die doorslaggevend zijn voor spoofing.
Met dit raamwerk op zak legde Verhulst data van een Amerikaanse agrarische termijnmarkt tegen het licht. Dat leverde meer dan 248.000 spooforders op. ‘Dat lijkt misschien veel’, zegt Verhulst, ‘maar het is nog geen 0,17 procent van alle orders. Eigenlijk viel me dat nog mee. De criteria die we kozen waren ook wel heel streng.’ Er wordt dus waarschijnlijk wel iets meer gerommeld dan deze criteria laten zien.
De Duitse beurs gebruikt mijn methode. Zij hebben er ook al iets mee ontdekt.
Marjolein Verhulst, onderzoeker Wageningen Economic Research
Verhulst kan niet zeggen hoeveel frauderende handelaars achter die neptransacties schuil gaan. ‘’Wij zien alleen de data, de toezichthouders zien de namen van de handelaren er ook bij. Ons einddoel was marktmanipulatie te detecteren. Toezichthouders moeten de markten veilig houden. Wij hebben dit voor hen ontwikkeld. En dat gebeurt inmiddels ook. De Duitse beurs gebruikt mijn methode. Zij hebben er ook al iets mee ontdekt. Dat is leuk.’
Voorkomen
Verhulst is intussen, samen met experts van de door haar opgerichte International Expert Group on Market Surveillance, bezig een tool te maken voor de toezichthouders. En daar stopt het niet. ‘Als je manipulatie sneller kunt identificeren, is de volgende stap om die te voorspellen en voorkomen. Zijn er bepaalde omstandigheden op de markt die de kans op spoofing groot maken.’
