‘Dit kabinet gaat voor de boeren en houdt alleen rekening met waar ze echt niet omheen kunnen. De vraag is of je het daarmee redt.’ Foto Shutterstock Ook de Wageningse stikstof-experts keken ervan op toen minister Wiersma vorige maand liet weten dat het kabinet stopt met het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) dat de problemen met stikstof en waterkwaliteit moet aanpakken. Resource vroeg een aantal van hen naar de gevolgen voor hun vakgebied. In deze aflevering: Roel Jongeneel, senior onderzoeker bij Wageningen Economic Research en mede-opsteller van een gezaghebbend rapport over doelsturing.
De streep door het NLPG betekent volgens Jongeneel dat de minister naar het randje gaat van wat kan. ‘Ze wil naar Brussel om te praten over verruiming van regels, terwijl ze tegelijkertijd een van de essentiële instrumenten voor emissiereductie en biodiversiteitsbehoud – want zo mag je het NPLG wel zien – aan de kant zet. Zo komt je geloofwaardigheid steeds meer im Frage.’
Er is de afgelopen jaren veel tijd, geld en energie gestoken in de ontwikkeling van provinciale gebiedsplannen voor het NPLG. Dat leek ook wel wat op te leveren. Terwijl boeren, natuurbeschermers en andere belanghebbenden in het begin lijnrecht tegenover elkaar stonden, kwamen ze in de loop der tijd nader tot elkaar en bedachten ze een aantal veelbelovende oplossingsrichtingen. Dat lijkt nu in rook op te gaan. Een vorm van kapitaalvernietiging, beaamt Jongeneel. Tenminste, daar lijkt het op.
Gebiedsgericht gebeuren
Want ook voor Jongeneel is niet precies helder hoe de minister nu verder wil. ‘Eigenlijk zou dat doelsturing worden, maar in de landbouwbegroting zag ik nog behoorlijk wat gelden die een link hebben met het provinciale gebiedsgerichte gebeuren – opgeteld een bedrag in de orde van grootte van bijna een miljard euro. Toch nog vrij veel. Dus er zijn best een aantal dingen die wél doorgaan. Maar de vraag is wat die precies inhouden. Mijn indruk is dat het voor biodiversiteits- en milieudoelen alleen om het allernoodzakelijkste gaat, en verder vooral om veel ruimte voor de landbouw, zodat die overeind blijft.’
De problemen met stikstof en waterkwaliteit lost de minister niet echt op, oordeelt Jongeneel. ‘Ze onderdrukt wat gevolgen, het is symptoombestrijding. Dat vind ik een groot verschil met het vorige kabinet, dat de problemen echt wilde aanpakken. Dat zei: oké, we snappen dat het heel lastig is voor de boeren, dus daar houden we rekening mee. Maar nu is het eigenlijk omgedraaid. Dit kabinet gaat voor de boeren en houdt alleen rekening met de dingen waar ze echt niet omheen kunnen. De vraag is of je het daarmee redt. Ik vind persoonlijk dat de minister een riskante strategie volgt.’
Tsunami aan rechtszaken
Haar kansen in Brussel schat de onderzoeker niet eens zo pessimistisch in. ‘Daar kon het weleens wat minder streng worden, gezien de nieuwe eurocommissarissen. De Zweedse milieucommissaris die de Nederlandse plannen voor stikstof en mest moet beoordelen, is bijvoorbeeld verbonden aan een partij die behoorlijk kritisch is op de Natuurherstelwet.’ Maar een mild Brussel zegt niet alles: Johan Vollenbroek, voorzitter van milieuclub Mobilisation for the Environment, waarschuwde het kabinet al voor ‘een tsunami aan rechtszaken’. Jongeneel: ‘De rechter kan inderdaad dingen afdwingen en dat maakt zaken onvoorspelbaar. Wat je op termijn in Brussel denkt binnen te halen, is vooralsnog toekomstmuziek.’
Stikstofserie
Deel #1 – ‘Ik vind dat de minister een riskante strategie volgt’ met Roel Jongeneel
Deel #2 – ‘Doelsturing maakt niet ineens een makkie van stikstofreductie’ met Edo Gies
Deel #3 – ‘Hopelijk heeft de twijfelindustrie z’n langste tijd gehad’ met Karin Groenestein
Deel #4 – ‘Ik verwacht dat de voer-optie opnieuw in the picture komt’ met Jan Dijkstra
Deel #5 – ‘Het geld is op, dus het moet slimmer’ met Gerard Migchels
Deel #6 – ‘Laten we met doelsturing beginnen via een niet al te complex systeem’ met Wim de Vries
Goed dat hier (mbv een serie) aandacht aan wordt besteed!
Jammer dat het weer wordt neergezet als een #stikstofserie. Zo ga je, wsch onbedoeld, toch ook weer mee in het frame. De hele discussie over het NPLG en de opgaven in het landelijk gebied gaat echter over zo veel meer dan stikstof!
Dit gaat over een integrale benadering van die opgaven en vooral ook een andere manier van kijken naar- en denken over die opgaven. Uiteindelijk is niet stikstof het probleem maar de manier waarop we ons tot onze natuurlijke omgeving (willen / kunnen) verhouden. Dat kwam bijvoorbeeld wél terug in de kamerbrief Water Bodem Sturend (die onderdeel was van NPLG). OK., iets als zoetwaterbeschikbaarheid was dan misschien geen harde opgave in het NPLG maar het werd iig ook genoemd en dat gaat misschien nog wel veel eerder een van de grote gamechangers zijn voor onze toekomstige ruimtelijke inrichting. Zou mooi zijn als in deze serie ook aandacht voor dat brede perspectief en dat OMdenken zou komen!
Dank voor je feedback, Bas – en ik snap je punt. De stikstof-insteek is gekozen omdat dat toch wel hét hete hangijzer is in de maatschappelijke/ politieke discussie. Maar de kwestie is inderdaad breder, zoals de artikelen ook wel benoemen. Je gezichtspunt ‘zoetwaterbeschikbaarheid als gamechanger voor ruimtelijke inrichting’ klinkt interessant, merci voor de tip.