Van onder meer de kafferboom wordt vanaf 2026 de Latijnse naam niet meer aangeduid met ‘caffra’, maar met ‘affra’. Dat is een verwijzing naar Afrika. Foto Shutterstock Eric Schranz, hoogleraar Biosystematiek bij WUR, was aanwezig op het Internationaal Botanisch Congres in Madrid waar dit in juli werd besloten. Aanleiding is de racistische connotatie van het woord kaffer.
Heb jij gestemd?
‘Nee, ik was niet bij deze bijeenkomst over nomenclatuur. Het verbaast me overigens niks dat dit naar voren werd gebracht. De tijd is er rijp voor. Het past in de brede discussie over kolonialisme die gaande is. Er speelden twee dingen: de erg racistische verwijzing naar kaffers en het vernoemen van plantennamen naar controversiële naturalisten. Over dat laatste is geen besluit genomen.’
Wat zou jij hebben gestemd?
‘Absoluut voor. Het woord kaffer heeft duidelijk racistische connotaties. Ik zie een sterke gelijkenis met het debat over Zwarte Piet in Nederland. Toen ik 17 jaar geleden uit de VS naar Nederland kwam, was ik gechoqueerd door Zwarte Piet. Het deed me onmiddellijk denken aan de problematische Black Face-tijd in de Amerikaanse jazz. Die was duidelijk gelinkt aan de Zuidelijke Afscheidingsbeweging. Het was verontrustend iets dergelijks hier ook te zien. Kaffer is net zoiets. Het gebruik van dat woord is voor veel mensen erg beledigend. Het woord affra heeft die connotatie niet.’
Het woord komt uit het Arabisch en betekende ‘ongelovige’. Dat heeft toch niks met ras te maken?
‘Klopt, maar de betekenis is veranderd. In de VS zijn termen als zwart en afro-Amerikaan algemeen geaccepteerd. Maar het n-woord is taboe. Dat woord had van oorsprong ook een andere betekenis. Nu is het overduidelijk racistisch en voor het gebruik daarvan is geen excuus. Dat geldt ook voor kaffer. Wat mij betreft is er geen plek meer voor dat woord.’
Nu is het woord overduidelijk racistisch en voor het gebruik ervan is geen excuus
Is daarmee het hek van de dam? Wat volgt?
‘Toen de Nederlanders Zuid-Afrika koloniseerden gaven ze eigen namen aan planten die al een naam hadden. Moeten we afstand doen van die Afrikaanse namen? De discussie over hoe het Westen omgaat met het koloniale verleden is volop gaande. Je ziet het overal. Musea die al of niet voorwerpen teruggeven. Namen van straten of gebouwen die worden veranderd.’
Wat betekent het voor de taxonomie dat er nieuwe namen komen?
‘Het is een verandering, maar daar zijn we aan gewend. Het doel van fylogenie en taxonomie is natuurlijke groepen te identificeren die evolutionaire gebeurtenissen vertegenwoordigen. In dat proces veranderen namen voortdurend, meestal doordat nieuwe verbanden worden ontdekt. Het is geen groot probleem, vooral niet omdat er nu uniform affra wordt gebruikt.’
