Het aantal neushoorns in het Kruger National Park in Zuid-Afrika bedraagt inmiddels nog maar iets meer dan tweeduizend individuen. Foto Jasper A.J. Eikelboom Stropers zijn hard op weg om de neushoorn volledig uit te roeien. Ondanks maatregelen neemt de stropersdruk niet af. Het aantal neushoorns daarentegen wel. Dramatisch zelfs, laten ecoloog Jasper Eikelboom en emeritus hoogleraar Herbert Prins zien in een studie naar neushoorns in het Zuid-Afrikaanse Kruger Park. Hier leven de meeste witte neushoorns.
Het totale aantal neushoorns in het Krugerpark schommelde sinds de eeuwwisseling tussen de 10.000 en 12.000 dieren. Tien jaar geleden zette een sterke daling in. Twee jaar geleden waren er nog minder dan 2.500 over. ‘Choquerende cijfers’, beaamt Eikelboom. Hij promoveerde drie jaar geleden op een methode om stropers op te sporen met behulp van gezenderde savanne-prooidieren.
Stroperij
‘In 2016 zag je tijdens een rondrit door het park op één dag nog tien neushoorns. In 2020, vlak voor covid uitbrak, was ik op dezelfde plek. In drie dagen heb ik geen neushoorn gezien. De cijfers verbazen me dus niet.’ Maar die cijfers weerleggen volgens Eikelboom ook het beeld dat de overheid schetst over afnemende stroperij. ‘Niet het aantal stropers is afgenomen, maar het aantal te stropen dieren.’
Dat er minder dode neushoorns met een afgehakte hoorn worden gevonden, klopt op zichzelf, zegt Eikelboom. ‘Maar de stropersdruk is nog steeds onverminderd hoog. Het percentage neushoorns dat wordt gestroopt blijft redelijk gelijk door de tijd heen, maar het absolute aantal neemt enorm af. Simpelweg omdat er veel minder neushoorns over zijn om nog te stropen.’ De Wageningers onderbouwen dat in hun artikel in Science Advances met een wiskundig model.
Afgezaagd
Om stropers de wind uit de zeilen te halen, is het parkbeheer overgegaan tot onthoorning. ‘Dat is een enorme operatie geweest’, zegt Eikelboom. ‘Het hele park, qua oppervlakte zo’n twee derde Nederland, is met patrouilles en helikopters uitgekamd. Neushoorns werden verdoofd en hun hoorn werd afgezaagd. Op dat moment waren er nog zo’n 3.000 dieren. Maar hoorn is net als nagel, het groeit weer aan.’
De markt voor hoorn in met name China en Vietnam is veel groter dan het aanbod
Jasper Eikelboom, onderzoeker leerstoelgroep Wildlife Ecology and Conservation
Onthoornen is volgens Eikelboom daarom niet het ultieme redmiddel. ‘Je moet het bijhouden, want na vijf jaar is een hoorn weer grotendeels terug gegroeid.’ Ook in het legaliseren van de handel in hoorn ziet hij weinig heil. ‘Binnenlandse handel is inmiddels in Zuid-Afrika toegestaan, internationale handel niet. Ik vind legalisering een slecht idee. De markt voor hoorn in met name China en Vietnam is veel groter dan het aanbod. Je haalt er de prikkel om te stropen niet mee weg.’
Corruptie
In China en Vietnam wordt hoorn van neushoorns gebruikt als statussymbool en als medicijn. Eikelboom: ‘Er zijn miljoenen mensen die hoorns van neushoorns willen en kunnen kopen. Wereldwijd zijn er nog maar zo’n 10.000 neushoorns over. Daar kun je de markt niet mee voeden. Schaarste drijft wel de prijs op, maar de vraag blijft.’ Hogere prijzen werken bovendien corruptie en omkoping van parkpersoneel sterk in de hand.
Eikelboom en Prins zien maar één oplossing om de neushoorn van de ondergang te redden: kleinere, goed gemonitorde reservaten. ‘Aan de vraag kun je op de korte termijn niks veranderen’, zegt Eikelboom. ‘Probeer neushoorns dus zo goed mogelijk te beschermen in goed beveiligde reservaten. En focus je voor de langere termijn op het naar beneden brengen van de vraag.’
Ter vergelijking: het aantal mensen op aarde tijdens de eeuwwisseling was 6,1 miljard, nu 24 jaar later is dat gestegen tot 8,1 miljard .