Sentinelle, de schildwacht van Beya Gille Gacha. Foto Roelof Kleis Plantkunde als wetenschap ontstond in de context van koloniale macht, onderdrukking en overzeese expansiedrift. Kunsthistorica Marjolein van der Loo schrijft dat in de bundel essays die hoort bij Heksenkruid, de titel van de twaalfde editie van Beelden op de Berg in het arboretum Belmonte. Westerse plantkunde is niet los te zien van kolonialisme.
En dat moeten we onder ogen zien, is de centrale boodschap. Het thema van de expositie is dan ook decolonizing botany. Veertien internationale kunstenaars lieten zich erdoor inspireren tot het maken van evenzovele installaties. Dat levert verrassende producties op: van een monument voor verbrande heksen tot een tweegevecht tussen de Russische geneticus en plantenverzamelaar Nicolaj Vavilov en diens tegenstrever Trofim Lysenko.
Inheemse kennis
Heksenkruid als titel slaat op de gelijknamige plant. Onderzoek van hoogleraar Tinde van Andel laat zien dat veel (volkse) plantennamen naar heksen en duivels verwijzen. Naar de oorsprong daarvan is het vaak gissen. De (westerse) wetenschappelijke blik heeft die lokale kennis lang veronachtzaamd. Dat geldt evenzeer voor de plaatselijke kennis bij inheemse volkeren over hun planten. Dekolonisatie betekent dat die lokale kennis de aandacht krijgt die het verdient.
‘Dekolonisatie draait voor een groot deel om het erkennen van het koloniale verleden en de rol die instituten zoals botanische tuinen hierin hebben gespeeld’, merkt Robin Bredero zur Lage, WUR-alumnus en gespecialiseerd in etnobotanie. Hij schreef een essay over zijn studie naar de koloniale wortels van de collectie esdoorns van arboretum Belmonte. De bomentuin herbergt 29 van de 150 bekende esdoorns wereldwijd.
Schildwacht
Blikvanger onder de veertien kunstwerken is ‘Sentinelle’ van de ‘Sentinelle’ Frans-Kameroenese kunstenares Beya Gille Gacha. Zij brengt daarmee een ode aan Afro-Braziliaanse beeldend kunstenares Fabiana Ex-Souza. De schildwacht in de boom is een afgietsel van haar gezicht, dat bestaat uit blauwe kralen, Gille Gacha verwijst daarmee naar de traditie van de Bamileke, een etnische gemeenschap waartoe haar moeder behoort.
De (gratis) expositie ging zaterdag van start en is tot 15 september te zien.
