De Tweede Kamer. Foto Shutterstock Dat zijn enkele voornemens in het hoofdlijnenakkoord van PVV, VVD, NSC en BBB. Vannacht heeft ook de VVD-fractie van de Tweede Kamer ingestemd met het akkoord voor de vorming van een nieuw kabinet. Eerder deden de fracties van PVV, NSC en BBB hetzelfde. Dus ligt er nu een hoofdlijnenakkoord. Wat betekent dat voor hoger onderwijs en wetenschap?
Er moeten minder buitenlandse studenten naar Nederland komen, vinden de vier partijen. Ze willen hiermee op termijn 293 miljoen euro per jaar bezuinigen op het hoger onderwijs. Het gaat vooral om een beperking van studiemigratie in de bacheloropleidingen, ‘met uitzondering van studies waar arbeidsmarkttekorten zijn, rekening houdend met lokale omstandigheden’, staat in het akkoord.
Voorlopig blijven de masteropleidingen dus ongemoeid. De vraag is wel wie de uitzonderingen gaat bepalen en welke lokale omstandigheden een rol mogen spelen. De partijen zeggen dat ze een bestuursakkoord willen sluiten.
Verder willen ze een numerus fixus voor buitenlandse studenten, een ‘beperking tot het verkrijgen van een basisbeurs’ voor Europese studenten en een ‘verhoging van het collegegeld voor niet-EU-studenten’.
Studenten
Voor een extra tegemoetkoming aan de pechstudenten—studenten die tijdens het leenstelsel studeerden en daardoor vaak hoge studieschulden hebben opgebouwd—is 1,4 miljard euro uitgetrokken. Dat komt vermoedelijk in plaats van een lagere rente op studieschulden, waar eerder sprake van was.
Maar er wordt ook stevig bezuinigd op studenten. De langstudeerboete keert terug. Studenten moeten drieduizend euro extra collegegeld betalen als ze langer dan een jaar uitlopen in hun bachelor- of masteropleiding. Dat gaat op termijn meer dan 280 miljoen euro per jaar opleveren, schatten de vier partijen.
Ook de studiefinanciering wordt versoberd. Studenten krijgen geen ov-vergoeding meer als ze in het buitenland gaan studeren. Dat geldt zowel voor uitwisselingsstudenten als voor studenten die een hele opleiding in het buitenland volgen. Het gaat om zo’n 30 miljoen euro per jaar.
Nog een voornemen in het akkoord: ‘Het bindend studieadvies wordt niet versoepeld en selectie aan de poort blijft onverminderd mogelijk.’ Dit blijft dus zoals het is.
Wetenschap
De bijl gaat in de wetenschap. De vier partijen willen de financiering schrappen voor de landelijke sectorplannen (215 miljoen euro per jaar), waarin universiteiten samen afspraken maken over hun onderwijs en onderzoek.
Het fonds Onderzoek en Wetenschap moet de komende jaren 1,1 miljard euro inleveren. Het Nationaal Groeifonds, dat de kenniseconomie moest versterken, was al stilgelegd en dat blijft zo: dit betekent een bezuiniging van 6,8 miljard euro in de komende tien jaar.
Kennismigratie en taal
Buitenlandse werknemers met specifieke kennis komen straks ook minder makkelijk het land in. ‘De kwalificatie-eisen van de kennismigrantenregeling worden aangescherpt en verhoogd.’
Studiemigratie wordt vanzelf ‘selectiever’, menen de partijen, als er ‘meer opleidingen in het Nederlands’ komen. Opnieuw is de vraag wie er aan de touwtjes trekt: de opleidingen zelf of de minister?
Elders staat: ‘Het bevorderen van de Nederlandse taalvaardigheid wordt weer een kerntaak van kennisinstellingen in het Hoger Onderwijs. De ‘verengelsing’ wordt teruggedrongen, met strategische uitzonderingen voor opleidingen voor tekortberoepen.’
Kennisveiligheid
Kennisveiligheid komt ook aan bod. ‘Nederland mag niet naïef zijn over statelijke actoren die mensen hier naartoe sturen of hier aansturen voor spionage’, vinden de partijen. ‘Er worden maatregelen genomen om onze kennis te beschermen.’
‘De aanpak van digitale dreigingen door statelijke actoren en cybercriminelen wordt versterkt’, is een van de punten. ‘Intensieve samenwerking tussen overheid, veiligheidsdiensten, wetenschap en bedrijfsleven wordt bevorderd.’
Systeem van financiering
De bekostiging van het hoger onderwijs wordt iets minder afhankelijk van het aantal studenten. Dat is belangrijk voor instellingen die te maken krijgen met een daling van het aantal studenten, met name in de krimpgebieden.
De gevolgen hangen af van de uitwerking, maar het staat er zo: ‘Voor de bekostiging van het hoger onderwijs stappen we deels over naar capaciteitsbekostiging om met krimpende studentenaantallen opleidingen, die voor de arbeidsmarkt of de regio belangrijk zijn, overeind te houden.’
Hoe verder?
Nu het akkoord op hoofdlijnen er ligt, moet er een formateur worden aangewezen, die een regeringsploeg bijeen gaat zoeken. Geen van de vier fractievoorzitters zal zitting nemen in het kabinet, staat in het eindverslag van de informateurs.
Geert Wilders wordt dus geen premier. De laatste dagen zong de naam van Ronald Plasterk rond, voormalig minister van Onderwijs en van Binnenlandse Zaken, die ooit een gooi deed naar het leiderschap van de PvdA. Plasterk is bioloog en won de Spinozapremie, de hoogste wetenschappelijke onderscheiding van Nederland. Hij kwam onlangs in het nieuws omdat hij veel geld heeft verdiend met een patent waar misschien ook iemand anders recht op zou hebben.
In december werd hij informateur, nadat PVV-senator Gom van Strien zijn taak had neergelegd toen bekend werd dat zijn voormalige werkgever, gelieerd aan de Universiteit Utrecht, aangifte van fraude tegen hem had gedaan.
