‘PFAS stapelt zich op in het milieu, maar ook in het menselijk lichaam. We weten nog te weinig over de effecten die zulke stoffen hebben op ons lichaam.’ Foto Shutterstock Complicaties in de stofwisseling (metabolisme), die leiden tot ziekten zoals diabetes type 2 en obesitas, worden deels veroorzaakt door de overmatige inname van calorieën en te weinig beweging. Maar ook chemische stoffen in het milieu kunnen bijdragen aan onze metabole (on)gezondheid, bevestigt onderzoek met muizen van promovendus Brecht Attema (Humane Voeding en Gezondheid). Ze promoveerde vorige week dinsdag.
Op de cover van het proefschrift van Attema zit een vissertje te hengelen in een levervormig meer. De levensader van deze lever ontspringt bij een fabriek waar donkere wolken omheen hangen. ‘Ik heb onderzoek gedaan naar de rol van chemische stoffen in ons milieu en hoe deze de lever beïnvloeden in het licht van metabole complicaties zoals diabetes type 2 en leververvetting’, zegt Attema. ‘We weten namelijk dat PFAS zich opstapelt in het milieu, maar ook in het menselijk lichaam. Vorige maand werden nog hoge niveaus teruggevonden in eieren van hobbykippen. We weten nog te weinig over de effecten die zulke stoffen hebben op het menselijk lichaam.’
Attema bestudeerde de stofwisseling van muizen nadat zij waren blootgesteld aan de PFAS-variant PFOA en het meer recent geproduceerde alternatief voor PFOA, GenX. Ook stelde ze muizen bloot aan het anti-schimmelmiddel propiconazool, dat in pesticiden voorkomt die bij rogge, tarwe en steenvruchten zoals kersen en perziken worden gebruikt.
Vervetting
‘We kunnen de effecten van deze chemische stoffen het beste meten als het metabolisme al een beetje onder spanning staat’, vertelt Attema. ‘Daarom hebben we muizen een hoog-vet dieet gevoerd. Daardoor ontwikkelden ze obesitas en leververvetting. Vervolgens stelden we de muizen bloot aan de chemische stoffen om te zien wat de aanvullende effecten zijn van deze stoffen op hun metabolisme.’
Tegen de verwachting in, hadden de chemische stoffen soms positieve effecten. ‘PFOA verlaagde de hoeveelheid cholesterol en triglyceriden (vetten die in het bloed voorkomen, red.) in het bloedplasma. Dat is interessant omdat sommige mensen juist medicatie gebruiken om ditzelfde effect te bewerkstelligen. Het mechanisme waarmee deze stoffen dat doen, is hetzelfde als dat van bepaalde medicijnen, de zogenoemde fibraten. Blootstelling aan zowel PFOA als GenX had ook negatieve effecten: het leidde onder meer tot ophoping van triglyceriden in de lever, ofwel leververvetting.’
‘Hogere doseringen van het schimmelwerende propiconazool verlaagde hiernaast onder meer het lichaamsgewicht en de cholesterol- en triglyceridenniveaus van obese muizen’. Hoewel ook dit positief klinkt, zag Attema tegelijkertijd een grote toename van de leververvetting en tekenen van ontstekingsreacties en littekenweefsel in de lever.
Voorzichtig blijven
‘Dat we positieve effecten hebben gezien van deze chemische stoffen op de metabole gezondheid van muizen, betekent niet dat we er minder voorzichtig mee om hoeven te gaan. De stoffen hebben immers ook negatieve effecten op de stofwisseling in de lever’, zegt Attema. ‘En hoewel sommige stoffen soms via hetzelfde mechanisme werken als bepaalde medicatie, of hetzelfde effect hebben, bestaat er een aanzienlijk verschil tussen het doelbewust innemen van medicatie en het onbedoeld binnenkrijgen van ongecontroleerde doseringen van bepaalde chemische stoffen.’
