Deelnemers aan de wandeling bekijken het raam van de Wageningse Aula, met bovenin de koloniale aanduidingen ‘Batavia’ en ‘Suriname’. Foto Guy Ackermans ‘Hoe kan het dat ik hier al zó vaak ben geweest en dat het me nooit is opgevallen?’ Al bij de eerste stop van de door WUR-studenten ontwikkelde Decolonial Walking Tour door Wageningen, de Aula, vallen bij heel wat deelnemers de schellen van de ogen.
Dat glas-in-lood-raam, met die wapenschilden en cartografische afbeeldingen: natúúrlijk, dat zijn verwijzingen naar de toenmalige Nederlandse koloniën! In de tijd dat de Aula gebouwd werd, kwam heel wat Wageningse landbouwkennis terecht op de plantages aldaar. Gids Melle van Eijk, een van de twaalf studenten die deze tour ontwikkelden, weet zelfs te vertellen dat zo’n zestig procent van de alumni van de toenmalige landbouwhogeschool niet in Nederland bleef.
Niet toevallig
De studenten ontwikkelden deze tour in het kader van het vak Tourist Experiences, dat onderdeel is van het masterprogramma Tourism, Society and Environment. In de drie weken die ze daarvoor ter beschikking stonden – ‘De studenten hebben echt keihard gewerkt’, aldus universitair docent Karolina Doughty – hebben ze ‘puik werk’ geleverd. De Walking Tour belicht wat de Wageningse cultureel geograaf Emmanuel Akwasi Adu-Ampong (ook betrokken bij de ontwikkeling van deze tour) ‘embodied absence of the past’ noemt: het verleden dat er altijd al was, maar dat je pas ziet als toerisme het je aanwijst – waardoor je ineens ook inziet dat het niet toevallig was dat je het eerder niet zag.
In Amsterdam en Utrecht bestaan al van dit soort wandelingen; voor Wageningen is het nieuw. De tour belicht door een Wageningse bril zowel de grote systemische onrechtvaardigheden uit het koloniale verleden als de tragische gevolgen ervan voor individuen. Neem de onfortuinlijke Andries Lau, een slaafgemaakte uit de Nederlandse kolonie Berbice (nu Guyana) die in 1818 op 11-jarige leeftijd door de eigenaren van ‘zijn’ plantage werd meegenomen naar Wageningen, naar het Bassecourt om precies te zijn. Toen hij zestien was, werd hij tot ‘vrij mensch’ verklaard, maar, nuanceren de studenten, hoe vrij ben je eigenlijk als je onvrijwillig en moederziel alleen duizenden kilometers van huis bent? Wat betekent vrijheid dan?
Speculaasjes
Dat soort stof tot nadenken gaven de studenten op verschillende momenten tijdens de wandeling. Op de vroegere locatie van het Ritzema Boshuis, het toenmalige Laboratorium voor Tropische Landbouwplantenteelt, stonden ze aan de hand van uitgedeelde speculaasjes bijvoorbeeld stil bij de parallellen tussen de specerijenhandel van toen en de palmolie-business van nu, beide ingrediënten van speculaas. De trieste conclusie van het gezelschap: de wereld is ruim drie eeuwen verder, maar van een evenredige mondiale verdeling van macht en welvaart is nog lang geen sprake.
Bij het eindpunt, de passage tussen Hotel de Wereld en de Aula waar het Vrijheidskwartier vorm moet krijgen, ging het over de rekkelijkheid van geschiedschrijving en begrippen zoals vrijheid/onvrijheid. Eerder die ochtend had burgemeester Floor Vermeulen er op die plek ook al iets over gezegd, bij de aftrap van de wandeling: ‘Om met ons verleden in het reine te kunnen komen, moeten we de verhalen erover blijven delen. Altijd, het hele jaar door – en niet alleen op Bevrijdingsdag of Keti Koti. Een initiatief zoals dit is een goede push voor de gemeente Wageningen om meer werk te maken van het memoreren van ons koloniale verleden.’
Audiotour
Wordt ongetwijfeld vervolgd, dus – ook vanuit de gemeente. Maar voor wie daar niet op wil wachten: vanaf vrijdag 2 februari is de door studenten ontwikkelde Decolonial Walking Tour Wageningen via de app SmartGuide beschikbaar als audio-geleide wandeling.
Allemaal leuk, maar is er ook aandacht voor trots op onze geschiedenis, wat we allemaal bereikt hebben en de vrijheden die verworven zijn? M.i. ook belangrijk.
Goed punt Jip! Begin jij met het maken van die tour? Lijkt me minstens zo interessant als deze.
Het eerlijke antwoord, Sietse, is dat ik daar te lui voor ben. Het is makkelijker vanuit je stoel anderen te bekritiseren. Maar wel fijn dat er nog erkenning is voor het mooie! 😉