‘Vastlijmen hoeft niet’

Tekst Felix Landsman en Imme Voordendag

Wij maken ons zorgen om de klimaatcrisis en willen ons inzetten voor verandering door activist te worden. Maar wat is ‘verandering’ eigenlijk? En hoe word je een activist? Moet je jezelf echt aan een weg vastlijmen om gehoord te worden?

Mensen worden activist omdat ze willen dat er iets verandert. Maar hoe breng je verandering teweeg? En wat is verandering eigenlijk? Bram Büscher, hoogleraar Sociologie van Ontwikkeling en Verandering, ziet twee soorten verandering: structurele en korte-termijntransformaties. ‘Je kunt je bezighouden met praktische vormen van verandering, zoals hernieuwbare energie. Maar het gaat om de richting waarin die praktische dingen gebeuren. Korte-termijnverbeteringen moet je altijd verbinden aan een langetermijnvisie.’

Volgens Büscher draait ons huidige systeem om eeuwige groei en is het streven naar altijd meer efficiëntie eigenlijk een vloek. Kijk naar het verkeer, daar leidt een verbrede snelweg meestal tot meer drukte, niet minder. We zouden eigenlijk buiten de heersende logica van het systeem moeten leren denken: ‘Als je iets doet wat in het huidige systeem realistisch is, ben je niet bezig met structurele verandering. Denk groot, wees onrealistisch: zo kunnen de normen langzaam verschuiven.’ Kijk bijvoorbeeld naar de afschaffing van de slavernij: tijdens onze ‘Gouden Eeuw’ werd een slavernijloze economie als volstrekt onmogelijk gezien.

Denk groot, wees onrealistisch: zo kunnen de normen langzaam verschuiven

Bram Büscher, hoogleraar Sociologie van Ontwikkeling en Verandering

Hoe word je vervolgens een activist voor die grote, onrealistische denkbeelden? Volgens universitair hoofddocent Culturele Geografie en lid van Scientsts4Future Martijn Duineveld is het vrij simpel: ‘Iedereen is activist, daar kun je niet aan ontsnappen. Maar de meeste mensen zijn activist van de status quo. Als je iets wilt veranderen, hoef je dus geen activist te worden—dat ben je al. Je moet je alleen anders gaan verhouden tot de status quo.’

Te extreem

Door het beeld van de activist als iemand die extreme methoden gebruikt om een punt te maken (zich vastlijmen aan een wegdek bijvoorbeeld), distantiëren mensen zich van die rol, zegt activistisch academicus, universitair hoofddocent en antropoloog Elisabet Rasch. ‘Mensen willen dan geen activist zijn en zien zichzelf eerder als bezorgde burger of bewoner.’ Docent, onderzoeker en activist Michiel Köhne, die samen met Rasch het vak Power, Resistance & Movements geeft, vult haar aan. ‘Met je ouders over het klimaat praten is ook al een vorm van activisme.’

Kortom: activisme hoeft niet je hele identiteit te bepalen. En om een verschil te maken hoef je geen kunstwerken met aardappelpuree te bekladden. Wil je een activistische beweging beginnen, dan heb je actievoerders nodig, maar ook organisatoren van debatten en websitebeheerders. Duineveld: ‘Ga een beetje experimenteren, wees niet bang om dingen uit te proberen en kies een rol die bij je past. En onderschat niet de macht die je hebt als student: voor studenten gaan deuren vaak makkelijk open.’

5 tips voor beginnende actievoerders

1. Focus op één onderwerp

Je kunt je om allerlei zaken zorgen maken, maar je kunt niet in drie actiegroepen tegelijk actief zijn, zegt conflict-antropologe Rasch. ‘Er gaat veel mis in de wereld, maar als je alles zelf wilt oplossen, heb je geen tijd meer voor andere dingen in je leven.’ Ook zorgt het kiezen voor één onderwerp ervoor dat je je met voldoende aandacht kunt inzetten voor dat onderwerp.

2. Luister naar je hart

Als je ergens echt om geeft, ben je extra gemotiveerd om je ervoor in te zetten, zegt socioloog Büscher.

3. Vind jouw gemeenschap

Kristina Smieskova, student en betrokken bij de Green Office: ‘Het geeft hoop om mensen om je heen te hebben met dezelfde idealen als jij. En zo’n gemeenschap geeft je waardevolle connecties.’ Wetenschapper en activist Köhne: ‘Het huidige systeem is zo dominant dat mensen zich moeilijk kunnen voorstellen hoe het anders kan. We moeten samen uitvinden hoe een nieuwe maatschappij eruit kan zien.’ Kortom: samen sta je sterker.

4. Welke manier van actievoeren past bij jou?

Begin met actievoeren op een manier die binnen je comfortzone valt, zegt promovendus en Scientists4Future-lid Anne-Juul Welsink: ‘Als je gaat hardlopen begin je ook niet gelijk met een marathon.’ Voor veel mensen is het een grote stap om zich meteen vast te plakken aan het Unilever-gebouw, of zelf een project op te zetten. Goed nieuws: dat hoeft ook niet. ‘Als je zulke acties spannend vindt, kun je beginnen met meedoen aan een supportdemonstratie of een keer meekijken bij een club die zoiets organiseert.’

5. Zorg goed voor jezelf en anderen

Een grote valkuil voor een activist is het gevoel dat het allemaal geen zin heeft. Daarom is het belangrijk om goed voor jezelf en anderen te zorgen. Rasch: ‘Om te zorgen dat je project haalbaar blijft, moet je het ook leuk houden.’ Ga dus niet over je eigen of andermans grenzen heen en zorg dat iedereen die meewerkt zich thuis voelt binnen het project. Op die manier verklein je de kans op een activisme-burn-out. Ook Büscher heeft nog een tip op dit gebied: zorg dat je tijdens het inzetten voor verandering ook een beetje lol hebt. Wel zo leuk.

Niet voor niets

Hoe hebben wij deze zoektocht naar hoe je als activist kunt beginnen, ervaren?

‘Ik heb al eerder deelgenomen aan acties die mensen als illegaal en ongeoorloofd beschouwen. Maar pas na deze zoektocht naar wat activisme is, voel ik me een echte activist. Dat je altijd activist bent, ook als je niets doet, was voor mij een eyeopener. Dan verdedig je de status quo en daarmee de crisis waar we nu inzitten. Ik hoop dat mensen dit meer gaan beseffen.’ Felix Landsman

‘De theorie en tips die we van anderen hebben gekregen, laten zien dat ook kleine acties al een bijdrage kunnen leveren aan verandering. Zelf zou ik niet snel een snelweg gaan blokkeren, maar ik zet me nu wel in bij een netwerk voor lokaal eten in Wageningen. Het voelt goed om te weten dat je ook als individu invloed hebt. Het is allemaal niet voor niets.’ Imme Voordendag

Wat is er in Wageningen te doen? 

Wil jij ook activist worden, in welke vorm dan ook? Hopelijk weet je nu beter hoe te beginnen. Ben je nog op zoek naar een community waar je je bij kunt aansluiten? Hieronder vind je een overzicht van de grootste duurzame groepen en organisaties in Wageningen, gemaakt door het Green Active Network Wageningen. Kies iets leuks uit wat bij je past en onthoud: ook jij kan de wereld een stukje beter maken! 

Lees ook:

Onderwijsbezuinigingen blijven grotendeels overeind

[Commentaar] Stilte na de storm

Wennen aan een lege brug