‘Gevlekte hyena’s zijn een van de meest ondergewaardeerde jagers op aarde.’ Illustratie Marly Hendricks/Unsplash Met haar project Love the Ugly wil ze dat rechtzetten. Op Resource-online schrijft ze om de drie weken een mooi verhaal over een lelijk dier.
Tekst Francisca Virtuoso
Gevlekte hyena (Crocuta crocuta)
De giechelende schurk uit The Lion King wordt vaak neergezet als inhalig en dom. Maar gevlekte hyena’s zijn een van de meest ondergewaardeerde jagers op aarde. Ja, zelfs een van de meest intelligente soorten in het dierenrijk.
Doden of opruimen
In tegenstelling tot wat veel mensen denken, leven gevlekte hyena’s niet van de restjes van andere vleeseters. Het zijn veeleer jagers dan opruimers; tot 95 procent van wat ze eten, doden ze zelf. Sommige studies wijzen erop dat leeuwen veel meer stelen van hyena’s dan andersom. De kaken en tanden van hyena’s behoren tot de sterkste in de wereld. Hun bijtkracht is met 7,6 MPa bijna twee keer die van hun sterkste rivaal de leeuw. Met één beet splijten ze met gemak een honkbal. Die kracht komt goed van pas bij het kraken van botten en hoeven, waardoor ze – in tegenstelling tot andere jagers – ook bij het voedzame merg kunnen. Hyena’s kunnen botten goed verteren en het kalkrijke dieet kleurt hun poep wit. Gevlekte hyena’s eten hun hele prooi op. Een troep hyena’s doet minder dan een half uur over een hele antilope. Ze eten overigens niet alleen vlees; afhankelijk van wat beschikbaar is, snacken ze ook insecten, vogels, slangen, vis en soms zelfs plantaardig spul.
We moeten het over seks hebben
Wist je dat een vrouwtjeshyena een penis heeft? Eigenlijk is het ene pseudo-penis, omdat het hier gaat om een verlengde clitoris. Het vrouwtje gebruikt die voor het paren, baren, plassen en sociaal gedrag. Bij hyena’s zijn erecties onderdeel van de begroetingsceremonie. Die penis maakt het erg moeilijk om mannetjes en vrouwtjes uit elkaar te houden. Vrouwtjes hebben drie keer meer testosteron in hun lijf dan mannetjes. Dit hoge testosterongehalte verklaart waarom ze zich agressiever gedragen en gespierder zijn dan mannetjes. Seks hebben met een pseudo-penis is lastig. Vrouwtjes hebben geen externe vaginale opening. Om te paren trekken ze hun pseudo-penis in, waardoor een opening ontstaat. Dit verschaft hen volledige controle over de paring. Het nauwe geboortekanaal leidt tijdens het baren niet zelden tot levensbedreigende situaties voor zowel moeder als jong. Meer dan de helft van de jongen stikt tijdens de geboorte.
Hyena Social Club
In The Lion King worden hyena’s neergezet als domme schurken, maar dom zijn ze allerminst. Deze vleeseters kunnen complexe problemen oplossen en hebben een superieure sociale intelligentie. Ze leven in groepen van maximaal tachtig individuen met een zeer complexe hiërarchische structuur. Deze door vrouwen gedomineerde groepen (denk aan het hoge testosterongehalte) bestaan uit verwante vrouwtjes, hun jongen en de verstoten mannetjes uit andere groepen. Vrouwen staan in rang boven de mannen en hebben daardoor als eerste toegang tot voedsel. Ze bepalen ook met wie ze paren en hoe de hiërarchie is in de groep. Daarbij krijgt het eigen kroost vaak een hogere positie dan de mannetjes van buiten, die daardoor onderaan de sociale ladder terechtkomen.
Je ziet zelden alle leden van een groep hyena’s samen. Gevlekte hyena’s leven in een los-vast verband en zijn vaak alleen op pad of in kleine groepen. Ze hebben een complexe communicatiestrategie om elkaar te ontmoeten. Hun vocale repertoire is met geen enkele andere carnivoor te vergelijken. De bekende ‘lach’ (uit stress, niet uit vrolijkheid) is maar een van de meer dan tien manieren om te roepen. Het gehoest, gekakel en gegil van een hyena is onderdeel van een ingewikkelde code en geeft de sociale status weer.
Is dat erg, een wereld zonder hyena’s?
Hyena’s zijn niet erg populair. Met hun duivelse lach, hun onelegante lichaam (vergeleken met een olifant of luipaard) en hun vreemde eetgewoontes zijn ze verre van aantrekkelijk. Maar achter die oppervlakkige indruk gaat meer schuil. Om te beginnen, hyena’s zijn gewoon cool. Wist je dat ze ondanks hun hond-achtige vacht meer verwant zijn aan katten? Gevlekte hyena’s passen zich makkelijk aan hun omgeving aan; soms vind je ze zelfs in steden. Recent onderzoek wijst erop dat hun aanwezigheid een gunstige effect heeft op de economie en de volksgezondheid. Doordat ze jaarlijks honderden tonnen afval verwerken en karkassen opruimen, krijgen ziektes minder kans zich te verspreiden.
Naast afvalverwerkers zijn gevlekte hyena’s in sommige gemeenschappen belangrijke culturele en spirituele symbolen. Zij zien hyena’s niet als de belichaming van lelijkheid, domheid en overbodigheid, maar als vertegenwoordigers van heiligheid en vruchtbaarheid. Er zijn zelfs culturen die denken dat de hyena het dier is dat de zon naar de aarde bracht. Een wereld zonder hyena’s zou vies en koud zijn.
Francisca Virtuoso is promovendus bij Wildlife Ecology and Conservation. In de volgende aflevering van Love the Ugly staat het ’s werelds lelijkste knaagdier centraal: de naakte molrat. Weet jij een lelijk dier dat je graag in de spotlichten zet? Stuur een bericht via @love_the_ugly.
