‘Minder sterk bewerkt voedsel eten, zorgt voor minder milieubelasting omdat we in het algemeen te veel eten. Maar bij het vervangen van sterk bewerkt voedsel door onbewerkt voedsel kan de milieubelasting toenemen.’ Foto Shutterstock In een ideale wereld is alles wat we eten gezond, duurzaam en betaalbaar. In de realiteit is dat niet het geval. Reina Vellinga, werkzaam bij het RIVM en promovendus bij WUR, onderzoekt hoe we ons voedingspatroon beter kunnen laten aansluiten op de ‘ideale situatie’.
Ongeveer 60 procent van onze energie-inname is afkomstig van zogenoemd sterk bewerkt eten, blijkt uit de voedselconsumptiepeiling van het RIVM over de jaren 2012-2016. ‘Voorbeelden van sterk bewerkt eten zijn koekjes, chocoladerepen, jam, sterkedrank en frisdrank’, licht Vellinga toe. ‘Volgens eerdere onderzoeken verhoogt een hoge consumptie van dergelijke voedingsmiddelen de kans op bijvoorbeeld obesitas, hart- en vaatziekten, kanker en vroegtijdig overlijden. Wij onderzochten of mensen die meer bewerkt voedsel eten inderdaad eerder overlijden en ook wat de milieueffecten zijn van deze voedingsmiddelen.’
Win-win-win
Vellinga categoriseerde de voedingsmiddelen aan de hand van de NOVA-classificering: van niet of nauwelijks bewerkt tot sterk bewerkt voedsel en vervolgens deelde zij de bijna 40 duizend deelnemers in op basis van de hoeveelheden die zij uit elke categorie consumeerden. Daarnaast analyseerde ze de gezondheids- en milieueffecten voor de consumptie van alle voedingsmiddelen samen, maar ook voor vast voedsel en dranken apart. Voor de milieueffecten keek ze onder meer naar de uitstoot van broeikasgassen, waterverbruik en landgebruik.
‘We zagen dat een hoge consumptie van sterk bewerkte dranken een hogere milieubelasting geeft én een hoger risico geeft op vroegtijdig overlijden. Bovendien blijkt uit een eerdere studie die wij gedaan hebben dat dit type dranken duurder is dan minimaal bewerkte dranken zoals water of thee’, aldus Vellinga. ‘Minderen met sterk bewerkte dranken heeft wat dat betreft alleen maar voordelen en is een win-win-win.’
Voor vast voedsel is die conclusie moeilijker te trekken. ‘Uit ons onderzoek kwam geen heel duidelijk verband naar voren tussen de consumptie van sterk bewerkt voedsel en verhoogd risico op sterfte.’ Opvallend was dat een hogere consumptie van sterk bewerkt voedsel samenhing met een lagere milieubelasting. ‘Op basis van deze resultaten zou je bijna zeggen dat we meer sterk bewerkt voedsel moeten eten voor het milieu, maar in andere onderzoeken ligt dit genuanceerder’, stelt Vellinga.
Bewerkt versus onbewerkt eten
Het ontbreken van een verband tussen de consumptie van sterk bewerkt vast voedsel en sterfterisico, verklaart Vellinga onder meer aan de hand van de gebruikte NOVA-indeling en voedselconsumptiedata. ‘In de NOVA-classificatie vallen bijvoorbeeld zowel volkorenbrood als witbrood onder sterk bewerkt voedsel terwijl de voedingswaarde van deze twee niet vergelijkbaar is. Daarnaast hebben wij voedselconsumptiedata uit de periode 1993 tot 1997 gebruikt in ons onderzoek. Toen aten mensen minder van dit bewerkte voedsel.’
De verschillen tussen de deelnemersgroepen die het meest dan wel het minst sterk bewerkt vast voedsel consumeerden, waren niet heel groot: 56 versus 128 gram per 1000 kcal per dag. Ter vergelijking: op basis van de voedselconsumptiepeiling 2012-2016 was die consumptie gemiddeld meer dan twee keer zo hoog. ‘Ons voedselpatroon en ook de voedselomgeving zijn intussen sterk veranderd, onder meer vanwege de industrialisering en globalisering.’
Uitruilen
‘Andere onderzoeken tonen aan dat de consumptie van veel sterk bewerkt voedsel niet bijdraagt aan onze gezondheid. Minder sterk bewerkt voedsel eten, zorgt voor minder milieubelasting omdat we in het algemeen te veel eten. Maar bij het vervangen van sterk bewerkt voedsel door onbewerkt voedsel kan de milieubelasting toenemen. Er ontstaat een uitruil tussen gezondheid en milieu; een heel lastige keuze. Reduceren van je voedselconsumptie – en dan met name de sterk bewerkte varianten – verbetert zowel je gezondheid als je milieubelasting.’
