Foto Resource. De boodschap tijdens de opening van het academisch jaar (OAY) 2023 in Omnia was duidelijk: klimaatverandering is zichtbaar voor ons allemaal en de mensheid moet nu handelen, voordat het te laat is en we niet meer terug kunnen. Wageningen roept op tot handelen.
Wie een jaar of twee de ontwikkelingen bij WUR niet zou hebben gevolgd, zou gisteren in de volle zaal in Omnia op z’n minst de wenkbrauwen hebben gefronst. Bestuursvoorzitter Sjoukje Heimovaara opende de middag met de constatering dat we als mensheid nu moeten handelen, voordat ‘we pass the tipping point of no return’. Het tegengaan van onder meer klimaatverandering en het verlies van biodiversiteit is ook een taak van Wageningen, stelt ze. De uitstoot van broeikasgassen en het gebruik van land en water maken deel uit van de domeinen waarbinnen WUR onderzoek doet. ‘Het is onze taak om verdere schade te voorkomen.’
Buiten Omnia stonden op dat moment protesterende studenten, liet Heimovaara weten. ‘Zij maken zich zorgen, laten hun stem horen. Hierbinnen zullen drie sprekers ook hun stem laten horen.’ Die drie waren Ken Giller, Ingrid de Zwarte en Jeroen Candel; zij gaven de boodschap van dit jaar inhoud. ‘Oplossingen zijn er’, aldus Heimovaara.
De bijna afgezwaaide hoogleraar Plantaardige productiesystemen Ken Giller eindigde zijn betoog met de vraag hoe we voorkomen dat de wetenschap in de handen van populisme belandt. ‘Allereerst moeten we weg van simpele en valse tweedelingen. Er is geen goed of fout. Dogmatiek heeft geen plek in wetenschap, die gedijt op meningsverschillen. Daarbij moeten we zorgen voor een veilige en open omgeving waar plek is voor intense dialoog en debat. Een omgeving waar alle stemmen worden gehoord. Wetenschappers moeten daarbij eenvoudig communiceren, maar zonder simplistisch te zijn. De wereld is complex, maar wij kunnen als geen ander ook de maatschappij betrekken bij moeilijke vraagstukken. We zien in de competitieve wetenschappelijke wereld – ook wat financiering van projecten betreft – dat wetenschappers ‘jump on bandwagons’; ze gaan met de stroming mee en accepteren financiering voor vragen die verkeerd geframed zijn.’
‘Ik geloof dat wij in Wageningen een actieve rol moeten pakken’
Ingrid de Zwarte
Universitair docent Agrarische en milieugeschiedenis Ingrid de Zwarte nam de zaal mee in de geschiedenis van hongersnoden, die volgens haar fundamenteel veroorzaakt worden door politiek en conflicten. ‘Hongersnood is niet onvermijdelijk. Gebrek aan voedsel wordt niet veroorzaakt door bevolkingsgroei, niet door natuurrampen of economische crisis. Hongersnood wordt veroorzaakt door de mens. Met opzet of het wordt niet voorkomen, denk aan de Sovjet-Unie van begin jaren dertig of de Hongerwinter in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog .’ De mensheid heeft de technische middelen om de groeiende wereldbevolking te voeden, zegt De Zwarte. ‘De uitdaging is om dat te doen zonder het klimaat te beschadigen. De zogenaamde dreiging van wereldhonger mag nooit misbruikt worden in het publieke en politieke debat om de hoognodige duurzame transities te vertragen. Maar technische oplossingen alleen zijn niet voldoende, we hebben de politiek nodig om nieuwe hongersnood te voorkomen. Ik geloof dat wij in Wageningen een actieve rol moeten pakken. Als wetenschappers, als studenten, als docenten en als wereldburgers. Door mythes te ontkrachten en op te roepen tot verandering. Samen kunnen we voor de hoognodige politieke acties zorgen om hongersnood tot het verleden te laten horen.’
Universitair hoofddocent Bestuurskunde Jeroen Candel, die vooraf nog een praatje maakte met de protesterende studenten – ‘Dat zijn studenten die ik waardeer, die betrokken zijn’ – eindigt zijn betoog ook met een oproep. ‘De Farm to Fork-strategie van de Europese Commissie – een eerste stap naar een gemeenschappelijk Europees voedselbeleid – heeft helaas geleid tot grote weerstand van lidstaten en van de lobby uit het bedrijfsleven. Veel landen lijken meer geïnteresseerd in particuliere belangen voor de korte termijn dan in wat op lange termijn goed is voor de mensheid. Het goede nieuws is dat voedsel en landbouw hoger op de agenda staan dan ooit; een voorbode van grote beleidsveranderingen. We staan echt op een kruispunt. Iedereen kan een verschil maken. Mede door grote klimaatdemonstraties in heel Europa heeft de Europese Commissie een ambitieuze Green-Deal – het pakket aan beleidsinitiatieven om Europa klimaatneutraal te maken – gepresenteerd. De protesten van Extinction Rebellion hebben de subsidies aan de fossiele industrie op de politieke agenda gezet. Het werkt om je te laten horen. Dus ga bij een politieke partij, protesteer en laat je horen. Alleen door te laten zien dat wij betrokken zijn, zal de politiek betrokken raken en werk maken van een duurzame toekomst. Maar houd altijd een open blik voor nieuwe perspectieven.’
Als na de formaliteiten tijdens de borrel de ouderwetse bitterballen gretig aftrek nemen, reageert Heimovaara bescheiden op de constatering van Resource dat het geluid uit Wageningen nogal is veranderd sinds haar aantreden. ‘Deze sprekers deden hun werk en hadden hun mening al voor mijn komst.’ Maar wie hakt de knoop door over wie achter de katheder gaat staan? Korte stilte, de blik zwerft langs de hoofden weg: ‘Ja, dat ben ik uiteindelijk.’
