Het zijn kunstwerkjes, die originele platen van de Flora Batava. En Speciale Collecties van WUR Library heeft er liefst zo’n duizend van, zegt conservator Anneke Groen met gepaste trots. Dat is bijna de helft van alle 2240 prenten die tussen 1800 en 1934 in het kader van de Flora Batava zijn gemaakt. De tentoonstelling over deze eerste geïllustreerde flora van Nederland opent woensdag.
Aanleiding voor deze gebeurtenis is de heruitgave van ‘de Flora’ door uitgeverij Lannoo begin juni. In het boek komen alle originele prenten terug. Honderd daarvan op ware grootte met de originele tekst en een nieuw verhaal, geschreven door een hedendaagse wetenschapper. Onder de 65 auteurs bevinden zich acht WUR-wetenschappers, die ieder een of meerdere planten voor hun rekening nemen.
Losse uitgaven
De oorspronkelijke Flora Batava is een initiatief van uitgeverij Jan Christiaan Sepp. Op de keper beschouwd is het geen boek, maar een reeks losse uitgaven, waarin telkens een aantal planten worden behandeld. ‘Mensen schreven in op zo’n reeks, en dan kreeg je om de zoveel tijd zo’n pakketje thuisgestuurd’, legt Groen uit. ‘Zelf kon je die dan inbinden op een manier zoals jij dat wilde.’
Elke Flora Batava is in die zin uniek. Groen: ‘Normaal is een flora opgebouwd volgens een bepaalde structuur, maar in deze zit geen logica. Dat komt door de organische manier waarop dit werk ontstond. Er werd beschreven wat er werd gevonden. Die logica kon je er zelf wel in aanbrengen natuurlijk. We hebben bijvoorbeeld een boek waar de eigenaar een alfabetisch systeem maakte. Wij hebben diverse boeken in de collectie.’
1.500 gulden
En dus ook ongeveer de helft van de originele tekeningen die aan de Flora ten grondslag liggen. Hoe komt de bibliotheek daaraan? Gekocht, blijkt uit studie van Groen. De tekeningen zijn begin 1948 voor 1.500 gulden gekocht van een antiquair. ‘Het vermoeden is dat ze uit de boedel van uitgeverij Sepp komen, die de Flora Batava tot het dertiende deel heeft uitgegeven. Die tekeningen hebben wij vrijwel allemaal.’
De Flora Batava is in elk geval in een oplage van een paar honderd exemplaren uitgegeven. Groen: ‘Die intekenaars staan in het eerste deel vermeld. De Nederlandse Staat heeft er daarnaast ook flink wat afgenomen, om weg te geven als cadeau. Het waren kostbare uitgaven, alleen te betalen door gegoede burgers. Ze werden op intekening en in afleveringen gemaakt, zodat je gespreid kon betalen.’ Sepp maakte op die manier ook series over de insecten en vogels van Nederland.
Ze werden op intekening en in afleveringen gemaakt, zodat je gespreid kon betalen
Anneke Groen, conservator Speciale Collecties
Op de tentoonstelling zijn uiteraard diverse Flora Batava’s te zien. Aandacht is er ook voor de voorlopers van het boek, de kruidboeken en fraai geïllustreerde plantenbeschrijvingen uit de koloniën. Speciale aandacht is er voor Jan Kops, bij WUR bekend van het (gesloopte) Jan Kopshuis, de voorloper van de huidige universiteitsbibliotheek. Kops was naast landbouwkundige ook botanicus en was de redacteur en auteur van de eerste delen van de Flora Batava.
Wageningse auteurs
Groen richt de blik ook op de Wageningse auteurs van de heruitgave van de Flora Batava. Een van hen is Anastasia Stefanaki, gastonderzoeker tropische botanie, die schrijft over de bostulp. Zij zal ook tijdens de opening vertellen over haar studie naar de wilde tulp. Wageningse auteurs zijn verder Liesje Mommer, Joop Schaminee, Tinde van Andel, oud-conservator Liesbeth Missel, José van Paassen, Nils van Rooijen en Groen zelf.
Wie weet, worden mensen zo enthousiast over wat wij hier hebben, dat er geld los komt
Anneke Groen, conservator Speciale Collecties
Naast de expositie bij WUR besteden ook de Koninklijke Bibliotheek/Huis van het Boek in Den Haag en de Hortus Botanicus van de Universiteit Leiden aandacht aan de Flora Batava. Naturalis in Leiden bezit de andere helft van de originele prenten. Maar ook online zijn de platen te zien, onder meer binnenkort op de site van de Koninklijke Bibliotheek, die de gedrukte versie van het boek heeft ingescand.
Wens
De Wageningse originele tekeningen zijn online nog niet beschikbaar. Erg jammer, zegt Groen. Het is een van haar wensen om die duizend originelen in hoge resolutie beschikbaar te maken. ‘Maar ja, dan moet daar wel geld voor komen. Wie weet, worden mensen zo enthousiast over wat wij hier hebben, dat er geld los komt.’
