Wereldwijd gaat 70 procent van het watergebruik om in voedselproductie. Foto Shutterstock Tekst Rianne Lindhout
De VN-waterconferentie in New York eindigde in maart met een ‘positieve vibe’ en de WUR-toezegging van 7,7 miljoen euro voor voedsel- en wateronderzoek. Petra Hellegers, hoofd van de Water Resources Management Group, vertelt wat daarmee gaat gebeuren.
Verspilling, verdroging, klimaatrampen: de waterproblemen worden steeds nijpender en brengen voedselzekerheid steeds meer in gevaar. ‘Wie moet wát doen om het water- en voedselsysteem beter op elkaar af te stemmen? Het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van producenten, inkopers en consumenten’, aldus Hellegers. ‘En dus is niemand geneigd iets te ondernemen.’
Bij de besteding van de 7,7 onderzoeksmiljoenen die bestuursvoorzitter Sjoukje Heimovaara op de conferentie namens WUR toezegde voor de komende twee jaar, staat ‘strategische kennisontwikkeling’ en ‘samenwerking’ centraal. Hellegers en haar collega’s brachten twintig partners bij elkaar die een rol willen spelen in de veranderingen die nodig zijn. Het gaat bijvoorbeeld om Nederlandse ministeries, VN-afdelingen en de Wereldbank, maar ook om avocado-importeur Nature’s Pride, Van der Hoeven tuinbouw projects en SeedNL.
De samenwerking begon met een eigen event op de VN-waterconferentie. In september komt deze Global Working Group on Water and Food op de WUR-campus bij elkaar om de vaart erin te houden en de actieperspectieven verder te brengen. Hellegers presenteerde tijdens het evenement op de waterconferentie vier actiepunten waarmee de werkgroep aan de slag gaat:
#1 De veerkracht van water- en voedselsystemen vergroten
Als de neerslagvariatie toeneemt, de wereld instabieler wordt en er ook een pandemie kan uitbreken, hoe maak je dan water- en voedselsystemen robuuster? Hellegers: ‘Door andere gewassen te kiezen, zaden te gebruiken die tegen droogte kunnen, meer vocht in de bodem vast te houden of water sturend te maken voor de ruimtelijke inrichting bijvoorbeeld, maar ook door te kijken naar de rol van handelsbeleid en voedselvoorraden.’
#2 De lokale gevolgen van wereldhandel zichtbaar maken
Nog steeds denken de meeste mensen bij waterbesparing aan korter douchen. Niet aan de gevolgen van hun voedselconsumptie voor watersystemen dichtbij of ver weg. Te weinig mensen weten dat wereldwijd 70 procent van het watergebruik omgaat in voedselproductie. ‘Met voedselimport kunnen droge landen hun waterschaarste verlichten, maar daarmee worden ze wel afhankelijker. Veranderende geopolitieke verhoudingen maken dat steeds risicovoller.’
#3 Water anders verdelen en waarderen
Landbouw voor basisvoedsel wordt tot nu toe vaak gezien als laagwaardig watergebruik: bij waterschaarste krijgen deze gewassen vaak als eerste geen toegang meer tot water. ‘Deze hiërarchie in watergebruik is puur gebaseerd op geld en dat moet anders. Als de voedselzekerheid in gevaar komt, kan er sociale onrust ontstaan. Het is belangrijk om naast financiële ook andere waarden mee te nemen in de prioritering wie wanneer aanspraak mag maken op welk water. Zoals de sociale waarde van stabiliteit.’
Een ander aspect van water herwaarderen, is afvalwater opwaarderen. Hellegers en haar groep onderzochten dat vorig jaar in Jordanië: ‘Daar stijgt de vraag naar water door een groeiende bevolking zo sterk, dat de landbouw behandeld afvalwater moet gaan gebruiken voor irrigatie.’
#4 Ons dieet veranderen, en voedselverspilling is waterverspilling
‘In de voedselketen wordt nu zo’n 40 procent van het voedsel verspild. Dat gebeurt zeker niet alleen bij consumenten thuis. Oogstverlies, verliezen bij transport, opslag en in de retail dragen daaraan minstens zo veel bij.’ Een moeilijk punt is de almaar groeiende veeteelt. Vee eet immers voedsel dat eerst met alle watergebruik van dien verbouwd werd, en zet slechts een klein deel daarvan om in vlees of zuivel. ‘Zolang de vraag naar veeteeltproducten niet daalt, zal die productie niet afnemen.’ Ook dit is een gespreksonderwerp voor de twintig samenwerkingspartners.
Best vies
Nederland was samen met Tadzjikistan de organisator van de VN-waterconferentie. Toch is Nederland niet bepaald een schoolvoorbeeld in waterbeheer. We hebben het vuilste oppervlaktewater in Europa, we importeren via met name voedsel en diervoer veel water uit landen met waterschaarste en onze eigen drinkwatervoorziening behoeft urgente miljardeninvesteringen. Hellegers: ‘Maar we liggen wel in een laaggelegen delta die wij succesvol verdedigen tegen het water. Nederland heeft een goede reputatie op watergebied. Bij WUR hebben we bovendien veel bouwstenen in huis om de transitie vorm te geven naar duurzame voedselsystemen waarin water centraal staat. We werken hier niet alleen aan waterbeheer, maar ook aan een foodsystem approach, waterzuiveringstechnieken en ruimtelijke planning in relatie tot water.
Dat is uniek.’
