Koen Janssen’s boek: 90 minuten oorlog. Deze maand wordt er afgetrapt op het omstreden WK voetbal in Qatar. Koen Janssen, redacteur bij de communicatieafdeling van WUR, schreef een boek over de explosieve mix van politiek en het WK.
Waarom een boek over het WK en politiek?
‘Jaren geleden las ik een artikel waarin kort werd benoemd hoe de WK-winst van West-Duitsland in 1954 een enorme stimulans was geweest voor dat land. Kort daarvoor zat het nog diep in de put zat als gevolg van de Tweede Wereldoorlog. Sindsdien ben ik gefascineerd door de combinatie van sport en politiek. Het boek begint bij het eerste WK voetbal in 1930. Ik behandel niet alle WK’s, maar spring door de geschiedenis. Zo zie je hoe het WK werd ingezet voor politieke doelen rond de Tweede Wereldoorlog, dekolonisatie, de Koude Oorlog, drugsoorlogen in Colombia, enzovoort. In totaal bespreek ik zo’n zestien WK’s. Er zijn genoeg historici en sociologen die zich hebben verdiept in de geschiedenis van het voetbal. In hun onderzoek richten zij zich niet zozeer op het spelletje zelf, maar op de wereld eromheen: de politieke en maatschappelijke impact, identiteit en nationalisme, dat soort thema’s. Over elk WK worden boeken geschreven. M’n Duits is redelijk goed en Frans en Spaans kan ik ook lezen, dus dan zijn er veel bronnen die je kunt gebruiken.’
Hoe ga je om met de ‘gekleurde’ bril waarmee mensen naar voetbal kijken?
‘Tijdens mijn research moest ik alert zijn op mythes. Voor Nederlanders is er bijvoorbeeld de WK-finale van 1974 die met 2-1 werd verloren van Duitsland. Wij denken: die Duitsers gingen liggen in het strafschopgebied en daardoor hebben we verloren. Maar Neeskens scoorde een doelpunt voor Nederland uit een penalty die nooit een penalty had mogen zijn: de overtreding was buiten het strafschopgebied gemaakt. Een Duitse goal onterecht afgekeurd. Zonder gekleurde bril had het eigenlijk 3-0 moeten zijn voor Duitsland. Door het Nederlandse trauma is dat op een andere manier in het nationale geheugen gegrift.’
Er is veel ophef over het WK in Qatar. Ga je kijken?
‘Het WK in Qatar blijft op zo veel manieren krankzinnig. De corruptie en omkooppraktijken waarmee Qatar het WK toegewezen kreeg; het bizarre idee om te voetballen in de woestijn zonder echte voetbalcultuur; het feit dat er zoveel stadions worden gebouwd voor een paar wedstrijdjes; de arbeiders die zijn omgekomen voor de bouw van die stadions; enzovoort. Toch ga ik kijken. Ik heb niet de illusie dat ik een verschil maak als ik dat niet doe. We leven in een tijd waarin we best wel puristisch kunnen zijn over “goed” en “fout”, maar je ziet ook dat onze regering ermee worstelt. Zij kunnen zeggen: “het is fout, we gaan niet,” maar op dit moment kunnen we ons dat gewoon niet veroorloven. Als we niet van Rusland afhankelijk willen zijn voor gas, moet het ergens anders vandaan komen.’
Resource mag één exemplaar van 90 Minuten Oorlog verloten onder mensen die het juiste antwoord op de volgende vraag mailen naar resource@wur.nl. ‘In 1969 vochten twee landen een korte oorlog uit, twee weken na een verhitte WK-kwalificatiewedstrijd. Dit conflict staat bekend als ‘de Voetbaloorlog’. Om welke twee landen gaat het?’
El Salvador tegen Honduras