Een beetje bedremmeld hoorden ministers Van der Wal en Adema Remkes’ analyse aan van het falende Nederlandse landbouwbeleid. ‘Stikstofgespreksleider’ Johan Remkes presenteerde vanmiddag zijn bevindingen van een zomer lang praten en zoeken naar uitwegen uit de stikstofimpasse waarin boeren en het kabinet hopeloos vastzaten. Door een WUR-bril keek Resource mee met die persconferentie.
1. Zat WUR afgelopen zomer ook aan tafel bij Remkes?
Nee, tot ergernis van sommigen was de wetenschap niet uitgenodigd. Naast de boeren sprak Remkes alleen met natuurbeschermers, de bouwsector, werkgevers, banken en een enkele landbouwketenpartner – al schitterden die laatsten vooral door afwezigheid. Die ontwijkende houding kregen ze vanmiddag overigens wel op hun bordje: Remkes sprak ze ferm aan op hun rol bij het (hoognodig te verbeteren) verdienvermogen van de extensieve landbouw.
2. Wat hoopte of verwachtte WUR van dit rapport?
Formeel: niets. WUR benadrukt dat het haar rol in het stikstofdossier is om feiten, cijfers en scenario’s aan te leveren, zodat bestuurders en beleidsmakers goede keuzes kunnen maken – gebaseerd op gedegen onderzoek. Helder is wel dat WUR nietsdoen geen optie vindt; de natuur staat overduidelijk onder druk. En WUR pleit natuurlijk al een tijdje voor een gecombineerde aanpak van stikstof, waterkwaliteit en klimaat.
3. Weerklonk dat pleidooi?
Ja, Remkes zit op eenzelfde spoor. ‘Er is grote behoefte aan een integraal verhaal over waar het heen gaat met het landelijk gebied’, constateerde hij. Zowel voor natuurherstel als voor het toekomstperspectief van de landbouw acht hij het cruciaal dat opgaven zoals stikstof, klimaat, water en dierenwelzijn in samenhang met elkaar worden aangepakt. Gebiedsgericht, net zoals de Taskforce Stikstof bepleit, maar niet zo rigide als het beruchte stikstofkaartje deed vrezen – dat verwijst Remkes naar de prullenbak.
4. Biedt Remkes’ verhaal nog andere aanknopingspunten voor Wagenings onderzoek?
Volop. Remkes bekritiseerde bijvoorbeeld de heiligverklaring van de kritische depositiewaarden (KDW) – niet de waarden an sich – en vindt dat Nederland serieuzer moet kijken naar alternatieven. Ook betoogde hij ‘de terughoudendheid te laten varen’ rond innovaties; hij bepleitte een nationaal innovatieprogramma. Daarnaast adresseerde Remkes de zorgwekkende kloof tussen de Randstad en het platteland, ‘waar mensen de laatste bushalte en de laatste pinautomaat vrijwel gelijktijdig zien verdwijnen’ – voer voor ruraal sociologen, dus.
5. En de boerenkritiek op het overheidsbeleid, zoals laatst klonk in Impulse?
Die deelt Remkes grotendeels. Hij hekelde bijvoorbeeld de ondoordachte afschaffing van het melkquotum, twee jaar later in allerijl ‘opgelost’ door de introductie van fosfaatrechten – daarmee een groot aantal boeren in vrijwel onoplosbare financiële problemen brengend. Ook koos hij onverbloemd de kant van de PAS-melders (boeren die onder het door de rechter afgeschoten PAS-regime niet en nu toch wel een vergunning nodig hebben, red.). Hij noemde ze ‘slachtoffers van onbetrouwbaar overheidsbeleid’, die daarom voorrang verdienen bij nieuwe vergunningverlening – zelfs nog vóór belangrijke bouwprojecten. ‘Al moet daar natuurlijk wel stikstofruimte voor zijn’, merkte Remkes enigszins mistroostig op.
6. Volgt op dit rapport een nieuw welles-nietes van stikstofwetenschappers?
Niet vanuit Wageningen, waarschijnlijk. Een bericht op intranet suggereert althans dat er behoorlijk wat corporate regie is op de Wageningse reacties op Remkes’ rapport. Het beschrijft WUR’s stikstofverhaal, benoemt welke WUR-stikstofexperts vandaag paraat staan om mediavragen te beantwoorden en verwijst naar een uitgebreide Q&A. Die bovengemiddelde regie is misschien mede ingegeven door de recente hartenkreet in Trouw van 36 wetenschappers om nou eindelijk eens te stoppen met twijfel en verdeeldheid zaaien. ‘Er bestaat meer dan genoeg wetenschappelijke consensus om nu snel in actie te komen’, schreven ze. Remkes is dat met ze eens.
