Seksueel grensoverschrijdend gedrag is een wijdverspreid probleem in het Nederlandse uitgaansleven – óók bij studentenverenigingen. Nu er weer meer gefeest wordt, neemt ook het aantal meldingen dergelijk gedrag weer toe. Foto Guy Ackermans Tekst Luuk Zegers en Marieke Enter
Wordt jouw studententijd de mooiste tijd van je leven, of een periode die je liefst zo snel mogelijk vergeet omdat je bent lastiggevallen, aangerand of erger? Wageningse studentenverenigingen verkennen momenteel hoe ze seksueel grensoverschrijdend gedrag kunnen helpen voorkomen.
Ongevraagde geile praat. Steeds nét iets te dicht in je buurt komen. Aanrakingen waar je niet van gediend bent. Doof zijn voor afwijzing. Studenten die regelmatig uitgaan, zien het bijna allemaal weleens gebeuren. Of erger, maken het aan den lijve mee. Seksueel grensoverschrijdend gedrag is in het beste geval knap vervelend. Maar vaak gaat de impact veel verder. Sommige studenten maken situaties mee die zo intimiderend en ingrijpend zijn dat ze nog lang last houden van die ervaring.
Dat moet stoppen, vinden de Wageningse studentenverenigingen, de gemeente, WUR en Idealis. Ze staken de koppen bij elkaar over hoe ze van Wageningen een veiliger plek voor studenten kunnen maken, zowel op de universiteit als daarbuiten. Directe aanleiding vormde het manifest “Let’s Talk About Yes op onze onderwijsinstelling” van Amnesty International, een reactie op de verontrustende onderzoeksresultaten van I&O Research uit 2021. Uit dat onderzoek, gedaan in opdracht van Amnesty, bleek dat de helft van de vrouwen en 10 procent van de mannen weleens te maken krijgt met seksuele intimidatie. Eén op de tien vrouwelijke studenten (11 procent) maakte tijdens de studententijd zelfs seksuele penetratie mee zonder instemming. Dit overkwam ook 1 procent van de mannen.
Niet meer wegwuiven
Seksueel grensoverschrijdend gedrag is een wijdverspreid probleem in het Nederlandse uitgaansleven – óók bij studentenverenigingen en óók bij die in Wageningen. SSR-W-voorzitter Anne van der Molen kan moeilijk inschatten hoe groot het probleem exact is. ‘Sinds het uitgaansleven na corona weer open is, worden er meer meldingen gedaan. Het precieze aantal verschilt van moment tot moment. Soms is dat één keer per week, soms één keer per maand en soms is het een tijdje stil.’
Dat toegenomen aantal meldingen lijkt slecht nieuws. Toch betekent het niet dat er per se meer gebeurt. ‘Het zou ook kunnen betekenen dat mensen het eerder aangeven als ze iets niet oké vinden, een cultuurverandering’, aldus Van der Molen. ‘Dat zie je niet alleen bij SSR-W en andere studentenverenigingen, maar maatschappijbreed. Voor klachten die tien jaar geleden nog weleens werden afgedaan met opmerkingen als “ach, dat kwam door te veel alcohol”, kun je nu geschorst worden.’
Samen met Maarten van der Heide, commissaris van SSR-W en aanspreekpunt voor de leden, schreef Van der Molen beleidsplan voor hoe hun vereniging omgaat met seksueel grensoverschrijdend gedrag. ‘We hebben overlegd met andere verenigingen die al beleid hadden, instanties en vertrouwenspersonen. Vervolgens zijn we met onze leden in gesprek gegaan en daar kwamen ook weer dingen uit, zoals extra protocollen voor het verloop van feestavonden. Het eindproduct is een beleid dat gericht is op preventie, maar dat ook beschrijft hoe we omgaan met meldingen en welke sancties er zijn als toch iemand over de schreef gaat.’
Voorkomen
Voorkomen dat grensoverschrijdend gedrag plaatsvindt is een mooi streven, maar hoe doe je dat in de uitgaanspraktijk? Stap één: begin al bij de introductie. Van der Molen: ‘Tijdens de introductiekampen nodigen we sprekers uit van bijvoorbeeld kenniscentrum Rutgers om erover te vertellen. De vertrouwenscontactpersonen stellen zich ook gelijk voor. Er worden nu al bijeenkomsten geregeld voor de nieuwe eerstejaars die zich nog niet eens hebben ingeschreven.’
Ook voor de andere leden worden momenten ingelast om over het onderwerp te praten, zoals tijdens de algemene ledenvergadering. Dan zijn er nog de “Ben je oké?” en “This is how we do it”-campagnes. Van der Molen: ‘We hebben overal posters opgehangen. Elkaar de vraag “ben je oké?” stellen is zo simpel. Door zulke acties wordt het laagdrempeliger om die vragen te stellen.’
Overzicht
SSR-W wil nog een aanvullende training regelen voor het barpersoneel over hoe te handelen bij grensoverschrijdend gedrag, want tijdens de feestavonden spelen zij een belangrijke rol, vertelt Van der Molen. ‘De mensen achter de bar hebben het beste in de gaten wat er allemaal gebeurt.’ Maar wat doe je als barmedewerker als je iets ziet gebeuren dat niet in de haak lijkt, of als iemand naar je toe komt die zich niet helemaal veilig voelt? ‘Allereerst wil je ervoor zorgen dat die persoon zich wél weer veilig voelt, bijvoorbeeld door een luisterend oor te bieden. Hoe er verder moet worden gehandeld, hangt af van de situatie’, benadrukt Van der Molen. ‘Je kunt de overlastpleger te vragen om het pand te verlaten. Omdat er vaak alcohol in het spel is, is het meestal beter om niet ter plekke maar op een later moment een goed gesprek te voeren.’ Daarnaast is er nog het Centrum Seksueel Geweld, een organisatie die professionele medewerkers paraat heeft staan in geval van nood, dat het barpersoneel 24/7 kan bellen.
Niet voor eigen rechter spelen
Het nieuwe beleid van SSR-W bevat protocollen mét indicaties van sancties. ‘Die dienen vooral als houvast, want het is belangrijk elke situatie op zichzelf te beoordelen. Dat benadrukten alle instanties waarmee we hierover contact hebben gehad’, aldus Van der Molen. De beschreven sancties lopen uiteen van een officiële waarschuwing tot schorsing of royement.
Alle gevallen worden gemeld bij het bestuur. Van der Molen: ‘Wij bespreken de situatie dan altijd met externe vertrouwenspersonen als klankbord, zodat we niet voor eigen rechter spelen.’ Na een melding vindt ook altijd een gesprek plaats met degene over wie de klacht gaat. Als voorzitter van de studentenvereniging is Van der Molen daarbij aanwezig. ‘De overlastgevers vinden zo’n gesprek spannend. Ze hadden niet gedacht dat hun gedrag deze uitwerking zou hebben en schrikken ervan hoe het overkomt op de ander. Ook is er angst voor wat de rest van de vereniging ervan vindt. Al met al is zo’n gesprek toch wel effectief.’
Grenzen verschillen
Dat mensen zich onveilig kunnen voelen door seksueel getinte opmerkingen en ongewenste aanrakingen tijdens het uitgaan, staat amper meer ter discussie. De crux is alleen dat iedereen z’n eigen grenzen heeft en dat die grenzen per situatie kunnen verschillen. Van een dispuutsgenoot vind je een ongevraagde arm om je heen misschien geen probleem, terwijl een wildvreemde dat niet moet flikken. Tijdens de algemene ledenvergadering gingen honderden SSR-W’ers daarover met elkaar in gesprek. Van der Molen: ‘Vooral mannen worstelen met vragen als: waar ligt de grens? Kan ik nooit meer iemand echt aanraken?’
Een dialoog over die worsteling is een eerste stap, vindt Van der Molen. ‘Het is bewustwording. Mensen gaan zich afvragen: is het wel oké wat ik doe? Door daarover te praten en écht naar elkaar te luisteren, leren mensen ook eerder hun eigen grenzen aan te geven. We moeten streven naar een cultuur waarin leden elkaar durven aanspreken op hun gedrag.’
De SSR-W’ers hebben hun beleidsstuk inmiddels aangeboden aan andere Wageningse studentenverenigingen en de universiteit. Van der Molen: ‘We zijn allemaal zoekende hoe we dit probleem moeten aanpakken. Het is goed om samen op te trekken.’
EN ELDERS?
KSV Franciscus, voorzitter Djoeke Dankloff: ‘Seksueel grensoverschrijdend gedrag is een belangrijk onderwerp, zeker in studentenlevens waar toch vaak alcohol in het spel is en grenzen vervagen. Daarom is het goed het daarover te hebben. Laatst gingen we voor ons lustrumgala met achthonderd mensen naar Praag. Daar hebben we overal posters opgehangen met: “Samen in een bed in Praag? Stel wel eerst de vraag. Geen ja is een nee.” Zo proberen we als vereniging een cultuur van consent aan te moedigen.’
SHOUT Wageningen, bestuurslid Rinske de Vries: ‘Ongeveer de helft van onze leden is student. Incidenten met grensoverschrijdend gedrag hebben we zes, zeven jaar geleden voor het laatst gehad tijdens onze feesten. Voor zover ik weet is daarna niets meer voorgevallen. Hoe we met elkaar omgaan, hebben we expliciet gemaakt in gedragsregels. Meiden vertellen me vaak dat ze het chill vinden om bij SHOUT te feesten. Het is open en gezellig en je hebt hier tenminste níet de hele tijd jongens achter je aan, hoor ik dan. Misschien zijn we ons als LHBTQ+vereniging bewuster van het belang mensen altijd in hun waarde te laten en hun grenzen te respecteren.’
