Pizzapunt of broccoli? Een lastige keuze. Foto Shutterstock. Veel mensen willen gezonder en duurzamer eten, maar gedrag veranderen is nog niet zo makkelijk. Op het beslissende moment kies je vaak toch voor de snelle snack. Harm Veling onderzoekt hoe je die impuls kunt afremmen en nieuwe impulsen kunt aanleren.
Het is een teleurstellend cliché: goede voornemens sneuvelen vaak snel in het nieuwe jaar. Bedolven in een wereld vol verleidingen, is het moeilijk te stoppen met roken, drinken of snacken. Psycholoog Harm Veling schiet de worstelende consument te hulp. De nieuwe persoonlijk hoogleraar Gedragsverandering bij de vakgroep Consumptie en Gezonde Levensstijl ontwikkelt apps waarmee je zelfbeheersing kunt trainen. Vier vragen over hoe we ons leven kunnen beteren.
Hoe rem je een automatische impuls?
Veling: ‘Bij veel verleidingen heb je een te sterke impuls op het object (zoals een pizza of muffin). Je ziet het lekkere ding en verwacht er veel van. Je brein maakt je automatisch klaar om te reageren. In de trainingsapp krijg je plaatjes op een beeldscherm te zien. Op het moment dat je de verleiding ziet, hoor je een lage blieptoon en is de taak niet op een knop te drukken. We geven een signaal om niet te reageren. Dat staat haaks op de impuls uit je brein. Die tegenstelling lijkt de belonende waarde van het object te verlagen en maakt de verleiding minder aantrekkelijk. Je gaat andere keuzes maken.’
Kun je ook impulsen aanmoedigen?
‘Ja, dat kan door mensen gretig te maken, zodat ze een intense respons op het product geven. Je moet op het puntje van je stoel zitten. Je ziet één seconde een broccoli en moet drukken als je een toontje hoort voordat de broccoli uit beeld verdwijnt. De toon geef je steeds later in die seconde. Het wordt telkens moeilijker om te drukken voordat de broccoli weggaat, zodat je heel fanatiek wordt om te drukken – bam! Dat maakt dat je broccoli aantrekkelijker vindt.’
Wat gaat er in het hoofd van de deelnemer om?
‘In onze experimenten geven we geen feedback, geen punten, alleen een wit scherm na – uitblijven van – de respons. Maar dat wij extern geen beloning of straf aanbieden, zegt niks over wat de deelnemer ervaart. De theorie is dat iets niet doen gepaard gaat met het vermijden van straf, terwijl actie samengaat met het krijgen van een beloning. We weten niet of dit ook gebeurt in de training, want je ziet weinig aan de deelnemer. Dat psychologische mechanisme hoop ik te ontrafelen.’
Waar ligt de toekomst van gedragsverandering?
‘In onze experimenten zien we tot tien dagen na de training nog effect, maar dat effect neemt af omdat je in het dagelijks leven allerlei etenswaren tegenkomt. Enerzijds wil ik daarom de trainingsapp effectiever maken. Hoe vaak moet je trainen om blijvend effect te hebben? Welke plaatjes moet je laten zien, en hoeveel? Anderzijds wil ik voorbij de app: hoe kunnen we de lessen uit de app toepassen in nieuwe interventies, bijvoorbeeld om de deelnemer in zijn of haar voedselomgeving te trainen? Je kunt de supermarkt of schoolkantine veranderen, maar dan nog moet je jezelf kunnen beheersen om bepaalde dingen niet te kopen als je dat wil.’
