Hoe roder, hoe droger: zo zag de Krim eruit in de (te) droge nazomer van 2005. Foto NASA
Begin deze eeuw, net na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, was Gerbert Roerink (landbouwkundig onderzoeker bij Wageningen Environmental Research) regelmatig te vinden in de toen nog piepjonge soevereine staat Oekraïne.
Tussen 2002 en 2012 coördineerde hij er meerdere gesubsidieerde landbouwprogramma’s rond irrigatie en watergebruik, waarbij WUR onderzoekspartner was. In het Resource-archief is er nog een artikel over te vinden dat uiteenzet hoe Roerink en z’n collega’s satellietbeelden gebruikten voor de analyses – destijds een noviteit.
Bergafwaarts
De toenmalige projecten speelden zich vooral af in de later door Rusland geannexeerde Krim. ‘Een schitterend mooi gebied, net een soort Zuid-Frankrijk – ik snap wel dat Poetin dat wilde hebben’, zegt Roerink niet zonder cynische ondertoon. Hij is er nadien nooit meer geweest. Zijn contacten verwaterden door de Russische bezetting en met het irrigatieproject ging het snel bergafwaarts. ‘Door de Krim loopt een groot kanaal dat voorheen de irrigatie voor het hele schiereiland voedde. Na de annexatie heeft Oekraïne die watertoevoer afgeknepen. Satellietbeelden toonden duidelijk de gevolgen: de landbouw werd een schim van wat het ooit was.’
Lege graanschuur
Met zijn contacten in het westelijke, vrije deel van Oekraïne hield Roerink wél steeds contact. Tot voor kort verging het ze goed, net als de landbouw. ‘Veel mensen die meewerkten aan die toenmalige WUR-projecten zijn op invloedrijke posities terecht gekomen. Daardoor is “onze” kennis heel breed verspreid’, vertelt hij.
De situatie van deze partners is inmiddels drastisch veranderd, weet Roerink. ‘Een aantal van mijn contacten in Kiev zijn vorige week gevlucht. Het zou me niet verbazen als ze binnenkort in Nederland zijn.’ Ook de situatie in de landbouw baart hem zorgen. ‘In maart en april is het zaaitijd, dan moet het gebeuren. Lukt dat door het oorlogsgeweld níet, dan gaat hele groeiseizoen verloren en blijft de Oekraïense graanschuur leeg dit najaar. En dan heb je het al gauw over 10 procent van de wereldmarkt.’
Handen jeuken
Net als twintig jaar geleden zouden satellietbeelden ook nu weer nuttig kunnen zijn om te bepalen hoe de Oekraïense landbouw ervoor staat: hoe groot is de impact van het oorlogsgeweld; lukt het de boeren om te zaaien? Ditmaal kijkt Roerink toe vanaf de zijlijn, al jeuken zijn handen om weer actief te worden voor het gebied. ‘Als we willen dat de Oekraïners onafhankelijk blijven van Poetin, dan móeten we ze helpen.’
