Foto Frans Bongers Eigenlijk is-ie bezig met een sabbatical. En daarna gaat hij met pensioen. ‘Maar ik blijf gewoon de dingen doen die ik leuk vind. Dat gaat gewoon door’, zegt hoogleraar Frans Bongers. En dus is hij in zijn vrije tijd druk bezig de populatie van wierookbomen in Oman in kaart brengen.
Bongers is al sinds eind jaren negentig bezig met wierook. Al diverse keren luidde hij de noodklok over de teloorgang van de wierookboom Boswellia papyrifera in Afrikaanse landen als Eritrea, Soedan en Ethiopië. Door overproductie en een gebrek aan nieuwe aanwas is de boom min of meer ten dode opgeschreven. In Oman gaat het om een andere soort, de Boswellia sacra.
Bijbel
‘De Boswellia sacra is de heilige wierookboom die ook in de Bijbel wordt genoemd’, vertelt Bongers. ‘Die wordt gebruikt voor toepassingen in parfums en oliën.’ De studie die hij nu leidt, brengt de staat van deze soort in Oman in kaart. ‘We kijken naar de verspreiding van de bomen, de gezondheidssituatie en hoe duurzaam de wierook wordt getapt.’
Dat betekent in de eerste plaats veel autorijden. Oman telt ruim zeven keer de oppervlakte van Nederland. De wierookbomen komen in de zuidelijke kuststreek Dhofar voor. Bongers: ‘Een ontzettend ruig woestijngebied van 30×150 kilometer. We rijden dus veel rond en brengen de bomen in kaart met een systeem waarbij je data kunt invoeren op de mobiele telefoon.’
Niche
Studenten in Wageningen zijn intussen bezig modellen te maken die kunnen voorspellen hoe de bomen zich in hun ecologische niche onder invloed van klimaatverandering zullen ontwikkelen. In april al moet er een eerste rapport liggen over hoe de soort ervoor staat. ‘Er komt een pittig rapport aan’, doet Bongers een schot voor de boeg.
Er zijn meer dan een kwart miljoen kamelen in Oman en die beesten vreten alles op.
Frans Bongers, persoonlijk hoogleraar Tropische Bosecologie
Wellicht de grootste bedreiging voor de wierookboom zit ‘m volgens Bongers in de begrazing door kamelen. ‘Er zijn meer dan een kwart miljoen kamelen in Oman en die beesten vreten alles op. Ook alle wierookbomen. Je ziet overal kale boompjes met alleen nog een kroontje bladeren. Daar kunnen ze dan niet bij, maar de rest is aan- en opgevreten. Dat documenteren we allemaal in ons rapport.’
Plantages
Economisch gezien draait Oman om olie. Bongers: ‘Maar cultureel gezien is wierook product nummer één.’ Voor die productie wordt van bomen in de natuur getapt. Daarnaast worden ook wierookplantages ontwikkeld. ‘Maar op kleine schaal. Wierookbomen groeien langzaam en je hebt geld nodig om daarin te investeren. En grote bedrijven zien het belang er nog niet van in. Er staan immers nog bomen.’
‘Wij hopen een stevig rapport neer te kunnen zetten van de feitelijke situatie’, gaat hij verder. ‘De politiek, de ministeries en de organisaties moeten daar dan vervolgens mee aan de slag.’ Inzet daarbij is de exploitatie van de wierookboom te verduurzamen. Bongers doet het werk in opdracht van de Environmental Society of Oman.
