Bodemprofiel van een veenbodem. Foto Willy de Groot Boeren in veenweidegebied kunnen wateroverlast en droogte op hun land verminderen en de CO2-emissies verlagen door hun grond ‘om te keren’. Daarbij halen ze zandgrond naar boven en stoppen ze het veen in de ondergrond weg, onder de grondwaterspiegel. Dat blijkt uit onderzoek van Wageningen Environmental Research.
Bodemkundige Willy de Groot onderzocht de percelen van twee Friese melkveehouders die drie jaar daarvoor hun veengrond hadden omgekeerd. Het bodemprofiel bestond eerst uit een kleidek van 30 cm, daaronder een dunne slecht doorlatende laag schalterveen van 20 cm, vervolgens veenmosveen van 60 centimeter tot 1,5 meter en daaronder zand. Na de ‘omkering’ kregen ze een bovenlaag van zand en veen en daaronder restanten van de klei- en veenlaag.
Stevigheid
Voor de boeren bood de omkering vooral landbouwkundige voordelen; de wateroverlast nam af en de stevigheid van de bodem nam toe, waardoor ze langer het land op konden. Ook was de grond minder droog in de zomer. Bovendien daalden de CO2-emissies uit de veengrond, nu die meer onder de grondwaterspiegel kwam te liggen. De Groot schat de klimaatwinst op 8 ton CO2 per hectare per jaar, zo’n 25 procent van de CO2-emissie in veenweidegebied. Hij benadrukt dat dit een voorlopige schatting is op basis van enkele veenmetingen en literatuuronderzoek. Voor betrouwbaarder cijfers zijn meerjarig onderzoek en emissiemetingen nodig.
Uitspoeling
De grondomkering heeft ook nadelen. In zandgrond daalt het vermogen van de bodem om voedingsstoffen op te slaan en geleidelijk beschikbaar te maken voor gewasopname. Daarmee stijgt de uitspoeling van voedingsstoffen (denk aan stikstof) naar het grondwater. Het is ook een dure ingreep waarbij veel grond wordt verplaatst. Bij de twee boeren was de omkering niet zorgvuldig uitgevoerd, waardoor er nog 60 procent organische stof in de bovenste bodemlaag zat. Deze humusrijke bovenlaag houdt voedingsstoffen beter vast, maar geeft ook meer CO2-emissies.
Provincie
De Groot deed het onderzoek voor de provincie Friesland, die wil weten of bodemomkering een alternatief is voor de belangrijkste klimaatmaatregel in veenweidegebied: het verhogen van de grondwaterstand. Friesland heeft 30.000 hectare veengronden op een zandondergrond, waarvan twee derde deel potentieel in beeld komt voor omkering. Voordat de provincie daarover besluit, is eerst meer onderzoek nodig, vindt De Groot. ‘We kennen de exacte klimaatwinst nog niet, net zo min als de toename van uitspoeling van nutriënten naar het grondwater. Bovendien zijn de landschappelijke en ecologische gevolgen van zo’n forse ingreep nog niet onderzocht.’ Hij pleit voor meer testlocaties bij boeren.
