Foto Shutterstock Veel veen telt Europa niet meer. Het meeste is afgegraven en ontgonnen. Heeft wat er nog rest toekomst? Niet overal, blijkt uit een Wageningse studie naar het mechanisme achter het ontstaan en verdwijnen van veen. Eerste auteur is Ype van der Velde, gepromoveerd in Wageningen maar tegenwoordig werkzaam bij de Vrije Universiteit in Amsterdam.
Sterke overgangen
Als postdoc bij WUR vroeg Van der Velde zich af of landschappen ook onderhevig zijn aan kantelpunten. Zijn er alternatieve landschappen die, via een kantelpunt, uit elkaar ontstaan? Van der Velde: ‘Als je naar satellietbeelden kijkt, zie je soms sterke overgangen tussen landschappen. Dat kan duiden op kantelpunten en mechanismen die het ene of het andere type landschap in stand houden.’
Als je veen wilt behouden, moet je ook naar de omgeving kijken, naar de tegenkrachten van bos en rivieren
Ype van der Velde, onderzoeker Vrije Universiteit Amsterdam
Bos en veen vormen zo’n onlosmakelijk met elkaar verbonden systeem, laat het werk van Van der Velde en zijn collega’s van diverse Wageningse disciplines zien. Waar organische stof ophoopt, wordt de bodem natter, groeien minder bomen, waardoor de grond nog natter wordt en uiteindelijk veen ontstaat. Het mechanisme werkt ook andersom, waarbij door verdroging uit veen bos ontstaat.
Van der Velde ontwikkelde op basis van het geschetste feed-back mechanisme een model dat laat zien waar in Europa de omstandigheden gunstig zijn voor het ontstaan of behoud van veen. Op die ‘veenkaart’ heeft een derde van Europa een klimaat dat in principe geschikt is voor de instandhouding van bestaand veen. De vorming van nieuw veen daarentegen is maar op een fractie van die terreinen mogelijk.
Veenkaart
De werkelijke veenkaart ziet er heel anders uit. Een vijfde van het bestaande veen bevindt zich in gebieden die volgens het model van Van der Velde gevoelig zijn voor bomengroei. ‘De kans dat die venen verdwijnen als het warmer wordt is groot, omdat ze supergevoelig zijn voor een kleine verstoring. En als ze weg zijn, krijg je ze niet zomaar weer terug.’
Wat het model vooral duidelijk maakt, vindt Van der Velde, is dat veen en bos niet los van elkaar kunnen worden gezien. ‘Als je veen wilt behouden, moet je ook naar de omgeving kijken, naar de tegenkrachten van bos en rivieren en de interactie met het veen.’
