Amsterdam in 2016. Foto Jan van der Wolf/Shutterstock Het was heerlijk rustig in Amsterdam, Venetië en andere toeristische hotspots tijdens de covid-pandemie. Ook dit jaar blijven de toeristenaantallen in Nederland achter. De meeste bewoners van drukbezochte steden vinden het wel prima, eindelijk hebben ze de stad weer voor zichzelf. En ook voor het klimaat is het een zegen. Maar is deze verandering blijvend? Hoe stuur je toeristenstromen? En hoe ga je op een duurzame manier op stedentrip?
We vroegen universitair hoofddocent Robert Fletcher naar zijn mening. Hij doet bij Social Sciences onderzoek naar duurzame ontwikkeling, met een focus op massatoerisme.
Niet slapen
Sommige plaatsen worden overspoeld door toeristen, die vaak maar kort blijven. Wat zijn de gevolgen daarvan? Fletcher: ‘Dat kan je bekijken op verschillende vlakken. De grootste gevolgen zijn voor het milieu. Hoe meer toeristen, des te groter de ecologische voetafdruk, vooral als de meeste toeristen met het vliegtuig komen. Interessant genoeg hebben we het bij overtoerisme meestal niet over de manier van reizen, maar over de sociale gevolgen: die zijn het duidelijkst voor de mensen die er wonen. Mensen hebben het gevoel controle te verliezen over de eigen stad; ze kunnen ‘s nachts niet slapen vanwege het lawaai; enzovoort. Daarnaast heb je nog de economische kant: korte-termijn-verhuur, zoals via Airbnb, drijft de huizenprijzen op, waardoor het onmogelijk wordt om in de stad te wonen.’
Plekken die afhankelijk zijn van toerisme hebben enorm veel schade geleden door de pandemie
Robert Fletcher, universitair hoofddocent bij Social Sciences
De pandemie had grote gevolgen voor het toerisme. Reizen bestond opeens bijna niet meer. Wat had dit voor effect op toeristische bestemmingen? ‘Voor het milieu was het natuurlijk een goede zaak. En voor de lokale bewoners ook, die konden weer ruimte opeisen, genieten van hun eigen stad. Maar plekken die afhankelijk zijn van toerisme hebben enorm veel schade geleden, vele miljoenen euro’s. Wat je ziet is dat grote bedrijven meestal wel overleven, maar dat de kleinere moeite hebben het hoofd boven water te houden of zelfs verdwijnen. Corona heeft de ontwikkeling versneld dat kleinere bedrijven stoppen of opgaan in grotere bedrijven.’
Regelgeving
Vele factoren hebben invloed op toerisme en de toekomst is moeilijk te voorspellen, maar kan Fletcher toch iets zeggen over de toekomst van massatoerisme? Houden de door covid veroorzaakte veranderingen stand? ‘Wat ik zie is dat veel mensen niet kunnen wachten om weer gewoon op reis te gaan. Afgelopen zomer gingen veel mensen op vakantie, terwijl daar toch risico’s aan zaten. Ik denk dat je het op een bepaalde manier zal moeten reguleren, bijvoorbeeld door het verbieden van korteafstandsvluchten of het beperken van toeristenwinkels en Airbnbs in het stadscentrum. Veel steden willen het toerisme inperken. Amsterdam zat op maar liefst 20 miljoen overnachtingen per jaar, en dat willen ze terugbrengen naar 11 miljoen.’
‘De snelle stijging van het aantal toeristen in de afgelopen tien jaar was geen natuurlijke toename, maar een gevolg van vrij agressieve marketingcampagnes na de crisis van 2008. Daarvan leren we dat overheden wél invloed kunnen hebben op het aantal toeristen. Amsterdam is nu bezig de stad minder aantrekkelijk te maken, door kortetermijnverhuur te beperken, toeristen uit coffeeshops te weren en ze overwegen zelfs om het red light district te verplaatsen. Dat zal zeker grote gevolgen hebben.’ In andere steden worden soortgelijke maatregelen doorgevoerd. Vanaf volgend jaar moet je reserveren om Venetië in te mogen en grote cruiseschepen zijn er intussen verboden.’
Wat ik zie is dat veel mensen niet kunnen wachten om gewoon weer op reis te gaan
Goed nieuws voor inwoners van zulke toeristische plekken, maar minder voor de duizenden medewerkers in de toeristenindustrie. Fletcher: ‘Dat is inderdaad een groot probleem. Je hebt beleid nodig om die mensen financiële steun te bieden of mogelijkheden om zich om te laten scholen.’
Reizen is ook gewoon erg leuk, laten we dat niet vergeten. Toerisme zal niet verdwijnen. Hoe bezoek je op een verantwoorde manier een bekende plek? ‘Reis langzaam, met vervoer over land. Geef je geld zoveel mogelijk uit bij kleine, lokale bedrijven. Door je reis maak je inbreuk op het leven van inwoners en je kunt hen helpen door aan hen je geld uit te geven. Zie jezelf als onderdeel van de wereldwijde industrie.’
