Foto Shutterstock Tropische eilanden zijn populaire vakantieoorden. Het toerisme zorgt voor een bron van inkomsten maar ook van afval. De sector verduurzaamt, maar de verschillen tussen eilanden zijn groot. Hoe vertaalt dat zich naar de toestand van het koraal?
‘Vroeger werden de vissen op het koraalrif overbevist, vooral als het makkelijk bereikbaar was,’ vertelt Erik Meesters, marien ecoloog bij Wageningen Marine Research. Hij onderzoekt al meer dan 30 jaar koraalriffen in met name Caribisch Nederland. Toerisme zag men toen, in de jaren 1960-1980, als een oplossing: ‘Het genereerde inkomsten voor mensen die anders veroordeeld waren om op het rif te gaan vissen.’
Afval in zee
In Caribisch Nederland is geen hoge mate aan overbevissing meer, maar op armere eilanden in de Cariben is het nog steeds een groot probleem. De groei van de toerismesector bracht echter nieuwe problemen. ‘Het toerisme in het Caribisch gebied is de afgelopen decennia geëxplodeerd, en daarmee ook de druk op de omgeving,’ stelt Meesters. ‘Zoals Nederland het stikstofprobleem heeft, hebben die eilanden een enorme invoer aan voedsel nodig voor alle toeristen. Ze blijven uiteindelijk zitten met een enorme berg aan afvalproducten die vaak in zee komt.’ Het afval bemest de zee en verstoort een delicaat ecologisch evenwicht. Meesters: ‘Koraal leeft vooral in voedselarme zeeën. Het is een gesloten systeem waar alles afhankelijk is van elkaar. De nutriënten uit afvalstromen van toerisme ontregelen die balans.’
Handhaving cruciaal
Het is dus zaak om die afvalstromen goed te beheersen en te voorkomen dat ze in zee belanden. Nederland doet het op dat gebied goed, aldus Meesters: ‘In vergelijking met de meeste andere Caribische eilanden, heeft Caribisch Nederland het goed geregeld. Nederland wees haar kustgebieden in de Cariben al vroeg aan als beschermd gebied en verbood daarin als een van de eerste het speervissen.’ Maar het grootste verschil met andere eilanden is de goede handhaving. Meesters: ‘Nederland en het Wereld Natuur Fonds stelden fondsen beschikbaar voor patrouilleboten om de regels van het rif te handhaven. Daarnaast helpt bij Curaçao de Nederlandse kustwacht mee.’
Koraal groeit langzaam, dus een jaartje weinig toeristen zal niet meteen te zien zijn.
Erik Meesters, Marien Ecoloog bij Wageningen Marine Research
Klimaat
Voor de Nederlandse Cariben geldt dat toerisme het probleem was van de vorige eeuw, stelt Meesters. Het grootste probleem nu is klimaatverandering. Zo verwacht Meesters niet dat de klap die corona het toerisme toebracht een effect op het koraal gaat hebben. ‘Koraal groeit langzaam, dus een jaartje weinig toeristen zal niet meteen te zien zijn. Ook was er de NOW-subsidie voor bedrijven. Nederland is zo rijk dat mensen niet snel aangewezen zijn op voedsel van het rif,’ aldus Meesters. ‘Daarnaast was de zee erg warm vorig jaar, waardoor er juist meer koraal afstierf.’ Dat probleem overstemt alle andere. Als je in de Cariben bent en je wilt dat zo duurzaam mogelijk doen dan heeft Meesters wel een paar concrete tips. ‘Eet bij voorkeur vegetarisch en zeker geen rifvissen, zoals zeebaars. En als je gaat duiken raak het rif niet aan, plas niet in het water en gebruik alleen ‘goede’ zonnebrandcrème.’
Tienjarenplan
In 2020 is een tweede tienjarenplan opgesteld voor de verduurzaming van toerisme op Caribisch Nederland, het Beleidsplan Natuur en Milieu. De doelstellingen richten zich bijvoorbeeld op duurzame kustontwikkeling, afvalwaterbeheer, certificering van horeca en touroperators, en financiering van natuurbehoud vanuit toerisme. Meesters is erg optimistisch: ‘Er staan ontzettend veel goede plannen in. Als we die allemaal gaan uitvoeren, wordt het voor de eilanden zowel economisch als voor de natuur een heel stuk beter. Als we dan ook nog mondiaal de klimaatproblemen echt gaan aanpakken, komt het misschien wel goed.’
Indonesië
Elders in de wereld zijn plekken waar kusttoerisme nog in de kinderschoenen staat. Zoals bij Raja Ampat in West-Papua, Indonesië. Vorig jaar nam Meesters deel aan een expeditie in het gebied geleid door Wageningse onderzoeker Lisa Becking. Ze keken naar het effect van toerisme op het zeeleven. Leert men er van lessen uit de Cariben? ‘Deels wel,’ zegt Meesters, ‘het hangt vooral af van de ondernemer. Er zijn resorts die het goed doen, bijvoorbeeld een resort op een eiland dat alle nutriënten uit afval verwerkt en recyclet als voeding voor planten, zodat niets in zee terechtkomt. Maar als de overheid laks is kan het snel misgaan, bijvoorbeeld met cruiseschepen die ongereguleerd hun afval in een baai lozen.’
