Foto: Shutterstock Meer dan in eerdere rapporten besteedt het IPCC aandacht aan de mogelijkheid dat het klimaat zo verandert dat er geen weg terug meer is. Hoogleraar ‘kantelpunten’ Marten Scheffer houdt zich al zijn hele leven bezig met zulke systemen.
Is het klimaat onderhevig aan kantelpunten?
‘Zeker wel. Uit onderzoek van onze voormalige promovendus Vasilis Dakos blijkt dat acht bekende abrupte klimaatveranderingen het gevolg van kantelpunten zijn geweest. Ook modellen suggereren dat het klimaat kantelpunten kent. En de data van dit moment – bijvoorbeeld de veranderingen in de warme golfstroom – laten vingerafdrukken van kantelpunten zien.’
Niemand kan de kop nog in het zand steken
Marten Scheffer
Toch zegt het IPCC-rapport dat er ‘beperkt’ bewijs is dat het globale klimaat een kantelpunt nadert.
‘Dat ligt aan wat je bewijs en kantelpunt noemt. Er is niet één kantelpunt voor het hele klimaat, maar er zijn wel lokale kantelpunten. In bekende subsystemen als het Amazone-regenwoud, de warme golfstroom of de ijskappen kunnen zelfversterkende effecten tot kantelpunten leiden. Een probleem is dat je moeilijk kunt vaststellen of we dichtbij zo’n kantelpunt zijn. Veranderingen kunnen heel langzaam gaan. Veel onderdelen van het klimaat, zoals het smelten van ijskappen, hebben lange tijdsschalen. Een kanteling kan dan zomaar eeuwen in beslag nemen.’
Is de afwezigheid van zo’n globaal kantelpunt goed nieuws?
‘Nou, zo zou ik dat niet noemen. De lokale kantelpunten hebben ook grote consequenties. Als de warme golfstroom afneemt of zelfs stilvalt, heeft dat grote gevolgen voor ons klimaat, maar ook bijvoorbeeld voor de moessonregens.’
Is er eigenlijk wel goed nieuws?‘
‘Het goede nieuws is dat het nú nog mogelijk is de opwarming tot 1,5 graad te beperken. Dit zal het laatste IPCC-rapport zijn, waarin dat nog kan. Over zes jaar is het te laat. Goed nieuws is ook dat de klare taal van dit rapport samenvalt met het wereldwijd extreme weer en een paar maanden voor de klimaattop in Glasgow. De waarschuwing van de wetenschap en de ontwikkelingen buiten kunnen niet duidelijker zijn.’
Het kan dus nog steeds?
‘Ja. Maar het IPCC-rapport laat ook helderder dan ooit zien hoe dingen mis kunnen gaan. Als we niets doen, gaat de wereld wild veranderen. Het rapport waarschuwt heel expliciet. Niemand kan de kop nog in het zand steken.’
