Illustratie Shutterstock Die ‘tolerantie’ gaat dwars door families heen. Vlinders leggen hun eitjes op bepaalde planten. De larven zijn bestand tegen de chemische defensie van die specifieke waardplant. Zo hebben veel planten een specifieke band met een groep vlinders (en/of andere insecten) waar zij waardplant voor zijn. En omgekeerd legt elke soort vlinder zijn eitjes maar op een beperkt aantal gastheren.
Relatie
Biologen zoeken verklaringen voor het ontstaan van die bijzondere relaties tussen planten en vlinders. Zijn nauw verwante planten gastheer voor nauw verwante vlinders? Of speelt het type chemische afweer een doorslaggevende rol in het samenspel tussen plant en vlinder? Masterstudent Corné van der Linden draagt bij aan die zoektocht met een artikel in Ecology and Evolution, waarvan hij (als student!) eerste auteur is.
De afweer van de waardplant verklaart dus grotendeels de samenstelling van de groep vlinders die te gast is
Corné van der Linden, masterstudent Biologie
Van der Linden werkte al met al een jaar of vier aan deze studie. ‘Het begon als een scriptie voor mijn bachelor’, legt hij uit. ‘Een studie naar de chemische afweer van planten.’ Zijn begeleider (hoogleraar Michiel Wallis de Vries, Plantenecologie en Natuurbeheer) moedigde hem aan om er een vervolg aan te geven. Daar werkte hij als masterscriptie aan bij Sabrina Simon van de leerstoelgroep Biosystematiek.
Van der Linden nam 145 soorten Noord-Europese vlinders onder de loep, behorend tot zes verschillende families. Van die vlinders bestond al een database van waardplanten. Hij zocht bij elke plant de samenstelling van de anti-vraatstoffen en bracht zo het chemische profiel van de verdediging in kaart. Met statistisch gereedschap werd daarop gezocht naar onderlinge verbanden tussen die chemische samenstelling en de relaties tussen planten en vlinders.
Gedeelde chemie
Het resultaat was duidelijk: het gebruikte chemische defensiesysteem bepaalt welke vlinders er te gast zijn. En die defensie loopt vaak dwars door plantenfamilies heen. Dezelfde defensiesystemen zijn, los van elkaar, op verschillende momenten in de evolutie ontstaan. Bij de samenstelling van de vlinders per plantenfamilie speelt de gedeelde chemie van de waardplanten dus een belangrijkere rol dan de gedeelde verwantschap.’
‘De afweer van de waardplant verklaart dus grotendeels de samenstelling van de groep vlinders die te gast is’, licht Van der Linden toe. ‘Dat betekent dat voor ecologische gemeenschap met een grote diversiteit aan vlinders, een grote chemische diversiteit aan afweersystemen van de waardplanten nodig is. In theorie tenminste, want ik heb dit niet in het veld onderzocht. En ook andere factoren spelen mogelijk een rol in deze interactie.’