Gebruiken we koolzaad voor voeding, veevoer of bio-energie? Foto Shutterstock Dat stelt promovendus Abigail Muscat in haar proefschrift.
Biomassa speelt een voorname rol in de biobased economy, samen met zonne- en windenergie, maar is ook een schaars goed. Waar kunnen we de biomassa – hout, gewassen en plantaardig afval – het beste voor gebruiken? Op dit moment verwerken we in Europa veel oliegewassen tot biodiesel, omdat een EU-regeling de productie van biodiesel stimuleert met subsidies. Verder bepaalt de markt, ofwel economische factoren, welke non-food toepassingen voor biomassa worden gebruikt. Zo gebruiken we biomassa in de eerste plaats voor hoogwaardige producten als voeding, cosmetica en chemie-grondstoffen. Daarna komen laagwaardiger toepassingen in beeld, zoals diervoeders en biobrandstoffen.
Hout
Er zijn felle discussies gaande over de klimaateffecten van biomassa voor energieproductie. Voorstanders menen dat biomassa het duurzame alternatief is voor fossiele brandstoffen, terwijl tegenstanders stellen dat het opstoken van hout in energiecentrales net zo slecht is voor het klimaat als fossiele bronnen. Muscat wil deze discussie verbreden naar een ecologische check voor alle gebruik van biomassa.
Je kunt planten en plantenresten van gedegradeerd land gebruiken voor energieopwekking, maar je kunt het ook gebruiken als bodemverbeteraar of veevoer
Abigail Muscat
Ze vindt dat we biomassa in de eerste plaats moeten gebruiken voor voeding en chemiegrondstoffen, omdat er in de biobased economy geen alternatieve bronnen zijn voor deze toepassingen. Toepassing in cosmetica waardeert ze veel lager; daar kunnen we zonder. Toepassing in diervoeders vergt een bredere analyse. Om de wereldbevolking te voeden, moeten we in de biobased economy vooral plantaardige voeding en weinig vlees eten. Dat limiteert het gebruik van biomassa voor veevoer.
Bodem
De pleitbezorgers van bio-energie wijzen er op dat er nog veel marginaal land op aarde beschikbaar is voor energiegewassen – denk aan Oekraïne. Ook hier past een ecologische check, stelt Muscat. ‘Je kunt planten en plantenresten van gedegradeerd land gebruiken voor energieopwekking, maar je kunt het ook gebruiken als bodemverbeteraar of veevoer. Ook op marginaal land moet je de CO2-effecten van de mogelijke toepassingen van biomassa toetsen.’ Ze wil zo richtlijnen ontwerpen om de maatschappelijke waarde van biomassa te verhogen.
Verwarming
‘We weten dat de bio-economie moet groeien om de fossiele economie te vervangen. Laten we daarbij de juiste keuzes maken, waarbij we biomassa niet gebruiken voor de verwarming van onze woningen, want daar hebben we betere opties voor. Verder is het belangrijk dat we daarbij gebruik maken van kringloop-denken en ecologische technieken om het meeste uit de natuur te halen.’ Abigail Muscat promoveerde op 21 april.
Proficiat met de promotie! Spijtig te horen dat er nog steeds zoveel oliegewassen naar biodiesel gaan, het Rathenau Instituut waarschuwde tien jaar geleden ook al dat al die biodiesel in strijd was met het biobased economy-idee om de meest ‘waardevolle’ toepassingen voor te laten gaan (‘Naar de kern van de bio-economie, 2011). Ook opmerkelijk dat dat argument van ‘al dat beschikbare marginale land’ nog steeds terugkomt. Uit een project over biodiesel in India heb ik geleerd dat, naast de genoemde ecologische effecten , ‘marginaal’ vooral een politieke term is, die echt niet ‘ongebruikt’ betekent, zie bijv. Jennifer Baka’s (2014) artikel ‘What wastelands?’: https://doi.org/10.1016/j.geoforum.2013.08.007.