Een roodborstje met koude voetjes? Foto: Shutterstock Een voordeel van thuiswerken: in plaats van de enigszins troosteloze vlaktes op de campus, kijk ik uit over de walnotenboom in de tuin. Het stikt er van de vogeltjes, die met hun kleine, dunne pootjes door de sneeuw stappen. Zouden die het niet verschrikkelijk koud hebben?
Dat valt mee, aldus Sander Gussekloo, universitair docent bij Experimentele Zoölogie. ’Vogels hebben een zogenaamd counter current system in de pootjes, een soort warmtewisselaar. Het bloedvat waar het warme bloed doorheen loopt, vanuit het lichaam naar de pootjes, loopt direct naast het bloedvat wat het bloed weer terug brengt vanuit de pootjes naar het lijf. Het warme bloed gaat meteen warmte afgeven aan het koude bloed dat terugkomt. Daardoor is het bloed bijna helemaal koud tegen de tijd dat het bij de voetjes aankomt. Het koude-voeten-bloed wordt weer opgewarmd tot lichaamstemperatuur op de weg terug en is warm als het weer in het lichaam stroomt. Zo gaat er zo weinig mogelijk warmte verloren.’
Vogels hebben een soort warmtewisselaar
Sander Gussekloo
Een prachtige oplossing, maar ik voel me niet echt lekker als ik constant koude voeten heb. Hoe is dat bij vogels? ‘Een vogelpoot is voornamelijk bot, pees en huid. Die huid is vrij dik en heeft schubben. Er zit weinig gevoel in. Wij hebben naast botten en pezen ook spieren en een gevoelige huid, waardoor wij koude voeten naar vinden.’
Torpor
Vogels hebben nog een extra trucje achter de hand voor de echt koude dagen. ‘Als het stevig winter is, en ze niet voldoende voedsel kunnen vinden, gaan vogels in een soort winterslaap, torpor. Ze brengen dan hun lichaamstemperatuur en activiteitsniveau naar beneden om op die manier energie te besparen. Daarom zijn vogelhuisjes, ook in de winter, heel belangrijk. Die bieden een beschut plekje voor vogels in torpor, zodat ze niet teveel energie verliezen in de koude wind, of lunch worden voor de kat.’
Vogels zijn overigens niet de enige dieren die een ingebouwde warmtewisselaar hebben. Sommige savanne-dieren hebben een vergelijkbaar bloedvatenstelsel in de neus. De lucht die ze inademen, loopt langs die bloedvaatjes en koelt het bloed een beetje af. Een handige manier om niet oververhit te raken, als je niet kan zweten.
