Foto: Shutterstock Mensen moeten zoveel mogelijk de kans krijgen om zich uit eigen beweging aan de coronamaatregelen te houden, aldus Filosofie promovendus Steven Kraaijeveld. In een paper in Asian Bioethics Review pleit hij voor een altruïstische aanpak, boven een strikte lockdown.
Waarom concludeer je dat?
‘Door mensen te dwingen thuis te blijven en alleen naar buiten te laten voor strikt noodzakelijke dingen, ontneem je ze een groot deel van hun vrijheid en dat heeft grote gevolgen op de lange termijn. Het inperken van vrijheden kan je moreel rechtvaardigen, bijvoorbeeld als de volksgezondheid in het geding is. Maar dat maakt niet dat je automatisch tot de zwaarste maatregel over moet gaan, de middelen moeten wel proportioneel zijn. Dan is een lockdown, met zo’n hevige impact, moreel lastig te verantwoorden.
Naast het inperken van vrijheid kan een lockdown ook onrechtvaardig zijn, wanneer het niet voor iedereen een vergelijkbare impact heeft. De een zit in een villa met een eigen kantoor en een riante tuin, de ander zit op vijf hoog met het hele gezin in een kleine flat. Er kan sprake zijn van huiselijk geweld of depressie. Een lockdown treft mensen onevenredig hard en daardoor dragen sommige meer lasten voor de gezamenlijke baten. Dat is iets waar onvoldoende aandacht voor is.’
Voor veel mensen is dat een veel sterkere motivatie dan iets doen omdat het moet.
Filosofie promovendus Steven Kraaijeveld
Die altruïstische aanpak leek in Nederland niet echt te werken.
‘Ik vind het goed dat Nederland niet gelijk is gestart met een strikte lockdown, maar mensen de kans geeft om zelf verantwoordelijkheid te nemen. Het is niet zo dat er geen maatregelen nodig zijn en de overheid moet mensen ook actief blijven stimuleren om zich eraan te houden. Door bijvoorbeeld winkels en cafés te sluiten voorkom je al voor een groot deel dat groepen samenkomen, maar daarbij kan je mensen wel nog vrij laten in hun keuze wel of niet thuis te blijven, zolang ze de algemene maatregelen volgen. Daarmee respecteer je de autonomie van mensen en krijgen ze de kans om iets betekenisvols te doen voor hun medemens. Om “het juiste” te doen. Voor veel mensen is dat een veel sterkere motivatie dan iets doen omdat het moet. En mensen houden het dan vaak langer vol.’
Is er voldoende aandacht voor deze morele afwegingen?
‘Dat denk ik niet. Het kan zijn dat een tijdelijke lockdown uiteindelijk wel geoorloofd is, als het echt veel besmettingen voorkomt. Maar ook dan moet je de gevolgen van een lockdown en de morele implicaties niet uit het oog verliezen en kan een altruïstische aanpak vanuit moreel oogpunt nog steeds de voorkeur hebben. Het middel mag niet erger zijn dan de kwaal. Het uitgangspunt moet zijn: laat het mensen zoveel mogelijk zelf doen en stuur bij waar nodig. Want je vraagt heel veel van mensen. Op korte termijn staan ze daar wel voor open, maar op een gegeven moment wordt het teveel en gaan ze zich verzetten. Hoe meer mensen er het belang van inzien en er zelf voor kiezen, hoe beter ze zich aan de maatregelen houden. Dan bereik je hetzelfde doel als met een strikte lockdown, maar hebben mensen wel nog een deel van hun vrijheid.’