Foto: Shutterstock Het delen van onderzoeksgegevens helpt de wetenschap verder. Die zogeheten open science-gedachte is de standaard geworden. Zeker als het onderzoek betreft dat met publieke middelen is gefinancierd. WUR onderschrijft daarbij de slogan: Zo open mogelijk, zo gesloten als nodig. Maar wat betekent dat in de praktijk? Nieuwe richtlijnen geven handen en voeten aan dat delen.
Creative Commons
Data delen is de norm. Financiers als NWO, de EU of het ministerie van LNV eisen dat data openbaar zijn. WUR adviseert onderzoekers om dat onder de CC-BY licentie te doen. CC staat daarbij voor Creative Commons, een licentiestandaard die regelt onder welke voorwaarden werk verspreid mag worden waar auteursrecht op zit. Onderzoeksgegevens vallen daar ook onder.
Wij vinden dat referentie bijdraagt aan de wetenschappelijke carrière van onze onderzoekers
Jacquelijn Ringersma, Wageningen Data Competence Center
De BY in CC-BY slaat op de referentie die toegevoegd moet worden. ‘WUR kiest uitdrukkelijk niet voor de CC-0 licentie’, zegt Jacquelijn Ringersma uit. Zij is coördinator Data Management van het Wageningen Data Competence Center en hoofd van de werkgroep die de richtlijnen heeft opgesteld. In die groep zaten verder data-stewards van de Science Groepen en enkele wetenschappers.
Geen verplichting
‘CC-0 is de meest vrije vorm van gebruik, waarbij zelfs geen referentie naar de onderzoeker nodig is’, licht Ringersma toe. ‘Wij vinden dat een referentie bijdraagt aan de wetenschappelijke carrière van onze onderzoekers. Het is geen verplichting, maar een richtlijn. Als onderzoekers volgens CC-0 willen delen, mag dat. Maar ons advies is: doet het niet.’
Voor de meeste onderzoeksdata is open delen mogelijk. Maar er zijn ook situaties denkbaar waarbij data beperkt worden gedeeld of zelfs helemaal niet. Beperkt delen is bijvoorbeeld aan de orde als er voor de data betaald moeten worden of als er strategisch belang is voor WUR om niet alles te delen. Ook kan de financier beperkingen opleggen aan de deelbaarheid.
Sommige data blijven helemaal achter slot en grendel. ‘Bijvoorbeeld bij voedingsonderzoek als de data niet geanonimiseerd kunnen worden’, zegt Ringersma. Bij beperkt of niet delen blijven overigens de metadata (algemene gegevens over de dataset) wel vindbaar en toegankelijk. Een eenvoudig stroomschema leidt de onderzoeker door de verschillende opties.
Alle data die door onderzoekers die onder contract staan bij WUR zijn verkregen, zijn eigendom van WUR
Jacquelijn Ringersma, Wageningen Data Competence Center
Een belangrijke noot die in de nieuwe richtlijnen is gekraakt, betreft het eigendom van de data. Is een wetenschapper zelf eigenaar van de vergaarde data of is dat WUR? ‘Over die vraag is door de juristen lang nagedacht’, zegt Ringersma, ‘en het antwoord is kort en krachtig: WUR. Alle data die door onderzoekers die onder contract staan bij WUR zijn verkregen, zijn eigendom van WUR.’ Maar die duidelijkheid is beperkt. Wat te doen bijvoorbeeld als een private partij meebetaalt?
Wageningen Research
‘Daar is geen pasklaar antwoord op’, zegt Ringersma. ‘Je zult met elkaar om tafel moeten om daar uit te komen. De gevoeligheden liggen vooral bij Wageningen Research. De afspraak is wel: de meest restrictieve partij krijgt haar zin. Maar de boodschap is bovenal: ga altijd vooraf met elkaar om tafel om dit soort zaken te regelen. Vaak gebeurt dat nog niet.’
De nieuwe richtlijnen zijn vanaf nu geldig. Met ingang van het nieuwe jaar worden er workshops gehouden met de data-stewards van de onderzoeksgroepen om de richtlijnen toe te lichten. Daarbij wordt voor elke groep ingegaan op specifieke situaties uit de praktijk.