Foto: Shutterstock De onderzoekers publiceerden hun resultaten in Advances in Nutrition.
Financiering van gezondheidsonderzoek door de industrie ligt al geruime tijd onder vuur. Zeker in het geneesmiddelenonderzoek, maar ook in het voedingsonderzoek. ‘Zowel onderzoekers als leken vragen zich af of ze deze resultaten kunnen vertrouwen en of het onderzoek wel onafhankelijk is’, zegt Van Soest, onderzoeker bij Humane Voeding. ‘Eerdere studies hebben laten zien dat onderzoeken die gefinancierd worden door de farmaceutische industrie, vaker gunstige effecten lieten zien van de producten van de sponsor, dan studies die niet door de industrie gefinancierd werden. Hetzelfde wordt gezien in voedingsonderzoek, bijvoorbeeld naar gezondheidseffecten van suikerhoudende dranken.’
Bias
Financiering door de industrie zou kunnen leiden tot een bias en de uitkomst van onderzoek zou daardoor beïnvloed kunnen worden. Bijvoorbeeld omdat negatieve resultaten niet gepubliceerd worden, of omdat uitkomsten rooskleuriger worden afgeschilderd. Van Soest en haar collega’s onderzochten of dit ook het geval was voor onderzoek gefinancierd door de alcoholindustrie.
Eerdere studies toonden dat dergelijke onderzoeken vaker gunstige effecten lieten zien van de producten van de sponsor
De onderzoekers baseren hun studie op in totaal 386 observationele studies die worden gebruikt bij het opstellen van de internationale alcoholrichtlijnen, waarbij het effect van matige alcoholconsumptie op de gezondheid werd onderzocht. Die studies gingen bijvoorbeeld over de associatie tussen alcoholconsumptie en het ontwikkelen van hart- en vaatziekten, kanker, of diabetes type 2. Van deze studies waren er 21 (iets meer dan vijf procent) gefinancierd door de alcoholindustrie. ‘Dat vonden we verrassend’, zegt Van Soest. ‘We hadden eigenlijk verwacht dat dit er veel meer zouden zijn.’
We hadden eigenlijk verwacht dat veel meer onderzoek door de industrie gefinancierd zou zijn
De overige 309 studies (tachtig procent) waren anders gefinancierd, en van 56 studies (14.5 procent) was de financiering onbekend, ook na navraag bij de verantwoordelijke onderzoekers. Bij 71 van de studies (18,4 procent) werd informatie verstrekt over belangenverstrengeling, waarvan in twee gevallen sprake was van belangenverstrengeling met de alcoholindustrie. De overige 315 studies (81,6 procent) gaven deze informatie niet.
Zelfde uitkomsten
De onderzoekers vonden geen effect van financiering op de uitkomst van de studies. ‘We zagen bijvoorbeeld dat studies naar matige alcoholconsumptie en sterfte dezelfde uitkomsten gaven, ongeacht of ze gefinancierd waren door de alcoholindustrie. Dit geldt ook voor alle andere gezondheidsuitkomsten die we hebben onderzocht. Het lijkt er op dat de alcoholindustrie negatieve uitkomsten niet tegen heeft gehouden. Het blijft uiteraard belangrijk om kritisch te zijn op de uitvoering van het onderzoek.’
Deze studie is een eerste verkennende studie en we kijken alleen naar observationele studies, dat zijn studies waarin een grote groep mensen is geobserveerd en waaruit vervolgens verbanden getrokken worden. Bijvoorbeeld: is er een verband tussen het dagelijks drinken van één glas alcohol en het krijgen van kanker? We hebben niet gekeken naar interventiestudies waarin het effect van een interventie wordt getest, zoals bijvoorbeeld het effect van een biertje versus een alcoholvrij biertje op je bloeddruk.’
Kennisinstituut Bier
Het onderzoek van Van Soest en haar collega’s werd gefinancierd door het Kennisinstituut Bier, dat wordt betaald door Nederlandse Brouwers. ‘Inderdaad zijn we ons ervan bewust dat dit over kan komen als niet onafhankelijk’, zegt Van Soest. ‘We hebben daarom nauw samengewerkt met een hoogleraar van de afdeling Humane Voeding en geprobeerd zo transparant mogelijk te zijn in wat en hoe we onderzoeken. In de bijna 100 pagina’s tellende bijlage zijn alle details van het onderzoek terug te vinden, zodat mensen het kunnen nazoeken en reproduceren als ze willen.’