Foto: Shutterstock ‘Supergaaf toch! In de lokale supermarkt staat een wasmiddel op de plank, met een reinigend enzym erin dat ík hebt ontdekt. Dat ík heb geïsoleerd en geïdentificeerd.’ Reindert (what’s in a name) Nijland (Mariene Dierecologie) is er trots op. Je vuile sokken wassen met je ‘eigen’ duurzame wasmiddel. Dat is nog eens Science for Impact.
Biofilms
Eigenlijk wist hij deze zomer al dat het eraan zat te komen. Maar hij mocht er nog niks over zeggen. Tot afgelopen week Newcastle University het nieuws naar buiten bracht. Want nee, het is geen WUR-ontdekking. Nijland ontdekte het schoonmaak-enzym tien jaar geleden, toen hij op een Marie-Curiebeurs twee jaar op het Dove Marine Laboratory in Newcastle werkte. De opdracht was uit te vogelen waardoor de bacterie Bacillus licheniformis biofilms doet oplossen.
Bij vloed klotste het water tegen de muren
Reindert Nijland, moleculair bioloog
Een biofilm is een plakkerige slijmlaag waarmee micro-organismen zich aan oppervlakken hechten. Schepen bijvoorbeeld hebben last van die aangekoekte lagen op de romp. Voor Nijland was het een buitenkansje. Tot dan richtte zijn moleculair-biologisch onderzoek zich op model-bacteriën als E.coli en Bacillus subtilis. Maar als verwoed duiker lag zijn hart eigenlijk bij de mariene ecologie. Het werd een prachttijd. ‘Het lab, een victoriaans marien-biologisch gebouw, stond letterlijk op het strand. Bij hoog water klotste het water tegen de muren. Mijn surfplank stond op mijn kantoor.’
Het onderzoek verliep voorspoedig. En de uitkomst was verrassend. ‘We dachten dat het om een klein molecuul zou gaan dat als een soort signaalstof andere bacteriën zou verjagen. Maar het bleek een enzym (NucB), een nuclease dat DNA afbreekt. Het was toen nog maar net bekend dat biofilms naast eiwitten en suikers ook flinke hoeveelheden DNA bevat. Door het DNA af te breken, lost de film op.’
Proctor & Gamble
De vinding werd gepatenteerd, maar tot een toepassing in de scheepsbouw wam het niet. Nu, tien jaar later krijgt de ontdekking toch zijn praktische nut. Gigant Procter & Gamble gebruikt het enzym als duurzame vlekverwijderaar in zijn wasmiddellen. Voor Nijland bleek het uitstapje naar Newcastle bovendien de inleiding tot een carrière-switch. Ook al duurde het nog tot 2017 jaar voordat hij definitief de mariene ecologie als werkveld koos.