Foto: Shankar Raman Door fotosynthese zetten planten CO2 en water onder invloed van zonlicht om in koolhydraten. Ziedaar de basis van groei. Extra CO2 fungeert als een soort ‘mest’; het slingert de groei aan. Dat bemestingseffect wordt vaak als een soort bonus van de klimaatverandering gezien. Maar is het ook zo? Daar valt wel wat op af te dingen, laat onderzoek van hoogleraar Pieter Zuidema zien.
Australische ceders
Zuidema analyseerde nauwgezet 5318 jaarringen van 129 Australische ceders (Toona ciliata) op vier verschillende plekken in Australië en Zuidoost Azië. De jaarringen weerspiegelen een groeiarchief van 1950-2014. In die tijd is het gehalte aan CO2 in de atmosfeer met ruim een kwart (28 procent) gestegen. Die stijging heeft effect op de manier waarop de bomen reageren op de jaarlijkse wisselingen in neerslag en temperatuur.
De Australische ceder is een soort knuffelboom voor jaarringonderzoekers
Pieter Zuidema, hoogleraar Bosecologie en Bosbeheer
‘De Australische ceder is een soort knuffelboom voor jaarringonderzoekers’, zegt Zuidema. ‘De boom groeit snel, is lichtminnend, bladverliezend en heeft duidelijke jaarringen.’ Voor het analyseren van al die jaarringen konden Zuidema en zijn collega’s overigens gewoon thuisblijven. De bomen waren voor eerder onderzoek al bemonsterd. Het echte werk zat ‘m in de statistische analyse van de breedte van de ringen.
Klimaatgevoelig
Dat de bomen klimaatgevoelig zijn, blijkt duidelijk uit de metingen. De groei per boom varieert sterk per jaar. Maar alle bomen vertonen eenzelfde patroon: in goede jaren groeien alle bomen hard, in mindere jaren niet. Die variatie maakt het volgens Zuidema mogelijk om langs statistische weg de effecten van het stijgende CO2-gehalte en die van neerslag en temperatuur uit elkaar te trekken. Met verrassende conclusies.
Het bemestingseffect van CO2 bestaat wel, maar alleen in de koelere (gemiddeld 20 0C) gebieden. Een warm jaar zorgt daar voor een efficiëntere fotosynthese en dus meer groei. Bomen zijn bovendien minder gevoelig voor droogtestress, omdat ze efficienter gebruik maken van beschikbaar water. Maar in warme (gemiddeld 25 0C) gebieden is die CO2-bonus afwezig. Sterker nog, de groei neemt daar in warme en droge jaren juist af.
Tropische bomen kunnen dus niet zo goed tegen warmte
Pieter Zuidema
Dat komt volgens Zuidema, doordat bladeren tijdens die warme jaren zo warm worden dat de fotosynthese wordt geremd. ‘Tropische bossen kunnen dus niet zo goed tegen warmte’, verwoordt Zuidema die opvallende conclusie. ‘We zien een verandering in de klimaatgevoeligheid van tropsiche bossen als gevolg van een toenemend gehalte aan CO2 in de lucht.’ Hij haast zich erbij te zeggen dat dit alleen voor deze boomsoort is aangetoond.
Bijstellen
‘Deze studie kijkt naar één boomsoort. Deze soort vertoont bovendien sterke jaar-tot-jaar fluctuaties in groei en is misschien niet representatief voor de meerderheid van tropische soorten’, vervolgt Zuidema. ‘Toch zullen we de verwachtingen van de CO2-bonus moeten bijstellen. We zijn nu onderzoek aan het opzetten om dit ook in de Himalaya te gaan onderzoeken, maar dan op plekken die verschillen in hoogte en daarmee de temperatuur.’