Foto: Joost Riksen De voor de natuurtuin nieuwe soort Orchis militaris werd ontdekt door nematoloog Joost Riksen. Hij ontdekte het plantje tijdens een wandeling in de tuin afgelopen week. Of dat misschien een nieuwe vondst was, vroeg hij zich af. Ja dus, kreeg hij de bevestiging van de tuincommissie. ‘We zijn er redelijk opgewonden over’, zegt ecoloog Wieger Wamelink, als hij de met de verslaggever op pad gaat.
Kleine kant
Het is best nog lastig vinden, dat soldaatje. De plant is amper 15 centimeter hoog. Dat is aan de kleine kant, want hij kan wel bijna een halve meter hoog groeien. Het zal met de droogte te maken hebben. De tuin lijdt volgens Wamelink zichtbaar onder de droogte. ‘Er groeit veel minder dan vorig jaar. Het gras wordt zelfs al geel. Nu al. Er is veel minder biomassa. Planten zijn kleiner en lager.’
Het zaad van orchideeën is heel fijn en licht. Het kan daardoor enorme afstanden afleggen.
Wieger Wamelink, ecoloog
‘De rietorchis zie je nu nauwelijks’, gaat hij verder. ‘Kan best zijn dat-ie helemaal onder de grond blijft. Dan zien we hem volgend jaar misschien weer terug.’ Daarentegen profiteren een aantal grassoorten juist van de droogte. Het leeuwenbekje bijvoorbeeld, en de zachte ooievaarsbek, een klein roze bloempje dat veel in droge graslanden verschijnt. Dat is gunstig, want daar hebben insecten wat aan.’
Hoe het zeldzame soldaatje in de tuin is terechtgekomen is moeilijk te zeggen. ‘Mogelijk heeft Ger Londo, de ontwerper van de tuin, hem destijds ingezaaid’, denkt Wamelink. ‘Maar hij kan ook zijn komen aanwaaien. Het zaad van orchideeën is heel fijn en licht. Het heeft een soort luchtzakje aan boord, waardoor het enorme afstanden kan afleggen. Dat is het dus het probleem niet. Het gaat om het juiste milieu om in te groeien.’
‘Het soldaatje moet niet teveel concurrenten hebben en een kalkrijke bodem met de juiste bodemschimmels’, legt Wamelink uit. Die omstandigheden zijn in de tuin aanwezig. Bij de aanleg is de bodem verschraald door de bovenlaag af te graven. Verder is kalkrijke mergel uit Limburg aangebracht. In zekere zin is de tuin een stukje Zuid-Limburg. Niet toevallig de plek waar het soldaatje in ons land nog voorkomt.
Hondskruid
Het soldaatje is al de zevende soort orchidee die de tuin bevolkt. Sommige, zoals de rietorchis komen in flinke aantallen voor. Andere, zoals de moeraswespenorchis, de brede wespenorchis en de vleeskleurige orchis zijn zeldzamer. En dan is er ook nog de gevlekte orchis. Precies twee jaar geleden werd voor het eerst het hondskruid ontdekt. Op zoek naar het soldaatje spot Wamelink er ook nu eentje.
Wat de aanhoudende droogte met de biodiversiteit in de tuin doet, is afwachten. Maar goed is het niet, weet Wamelink zeker. ‘Ik ben bang dat we vooral de natte soorten gaan kwijtraken.’ En hij wijst op de ‘heuvel’ een eindje verderop. ‘Daar groeit zelfs al heide. Ook mooi.’