Tekst: Geert van Zandbrink Iedereen heeft het al weken nog over niets anders dan de coronacrisis. Het houdt onze maatschappij in haar greep en heeft een bundel vocabulaire (opnieuw) geïntroduceerd. Bepaalde woorden zijn opeens dagelijks in de krant te vinden in deze vreemde tijden van corona. (‘Tijden’, is het je al eens opgevallen dat iedereen dat woord nu te pas en te onpas gebruikt? ‘In deze tijden hebben we elkaar nodig’. Er gaat onmiddellijk een gewichtig gevoel van gedenkwaardigheid van uit als je het over de ‘tijden’ hebt waarin we leven.)
Veertig
Buiten mijn macht om verschijnt het etymologische brilletje op mijn neus en beschouw ik de oorsprong en ontwikkeling van woorden. Het ‘pan’ van ‘pandemie’ geeft aan dat het virus zich overal ter wereld verspreid heeft, dat hebben we wel in de krant gelezen toen het coronavirus tot pandemie werd benoemd.
Maar wist je dat het woord ‘quarantaine’ stamt uit de tijd van de Tachtigjarige Oorlog en de VOC? Schepen werden bij terugkomst veertig dagen geïsoleerd in de haven zodat besmettelijke ziekten niet werden meegenomen. Het Franse woord voor veertig, ‘quarante’, heeft het op die manier tot ons inmiddels dagelijkse vocabulaire geschopt.
Cantus
De woorden ‘crisis’ en ‘kritiek’, die je ook meerdere keren per dag om de oren vliegen, zijn etymologische broertjes van elkaar. Beide komen ze van het Griekse woord voor ‘beslissen’: waar een crisis een beslissende periode voor een samenleving is, bevindt iemand in kritieke toestand zich in een cruciale fase van zijn ziekbed.
Het coronavirus zelf is overigens vernoemd naar het uiterlijk van het deeltje, dat een krans om zich heen draagt. ‘Corona’ is het Latijnse woord voor krans of kroon, dat studenten kennen van de cantus: voordat men een teug van zijn bier neemt, is het gebruikelijk te proosten met de woorden ‘prosit corona’. Daarmee proost je op de krans van mensen om je heen, de medestudenten met wie je zo’n verbroederende cantus viert. En kijk maar eens op de flesjes Coronabier in de supermarkt, waarop een kroon als logo is afgebeeld.
Pokkenkoe
En wist je dat ‘vaccin’ van het Latijnse woord voor koe komt, omdat men ooit het koepokkenvirus gebruikte om immuun te worden tegen pokken? Zo kan ik nog wel even doorgaan. Ben je toch weer even zoet in deze tijden van corona, crisis en quarantaine.
