Foto: Shutterstock Kortekaas is buitengewoon hoogleraar Veterinaire Arbovirologie en werkt bij Wageningen Bioveterinary Research in Lelystad.
Hoe maak je een vaccin?‘De klassieke manier om een vaccin te ontwikkelen is het virus op te kweken in het lab, het te inactiveren en vervolgens in te spuiten. Samen met een stofje dat het immuunsysteem activeert. De methode werkt vrij snel, mits je het virus kunt opkweken. Bij mijn weten wordt deze methode voor het coronavirus niet toegepast.’
Welke dan wel?‘Er zijn heel veel verschillende manieren om op een moderne manier vaccins te ontwikkelen. In 2017 werd de Coalition for Epidemic Preparedness Innovations (CEPI) opgericht, een samenwerkingsverband van overheden en filantropische instellingen die vaccinontwikkeling op basis van nieuwe technologieien financiert. CEPI heeft inmiddels drie projecten gefinancierd om een vaccin tegen het coronavirus te ontwikkelen.
Het coronavirus is een mooie oefening in hoe snel we een vaccin op de markt kunnen zetten
Jeroen Kortekaas
Het eerste is een dna-vaccin. Je bouwt een stukje DNA dat codeert voor een eiwit van het virus en gebruikt dit als vaccin. Het lichaam maakt dan het lichaamsvreemde eiwit, waardoor een immuunreactie op gang komt. Een tweede, vergelijkbare methode is gebaseerd op RNA.
De derde is een zogeheten subunit vaccin. Je maakt het viruseiwit in het lab en spuit dat vervolgens in. Waarschijnlijk komt er ook nog een project waarbij gebruik wordt gemaakt van een levend-verzwakt virus, dat een eiwit van het coronavirus tot expressie brengt. Dit wordt een vectorvaccin genoemd.’
Is er verschil?‘Het zijn alle drie synthetische processen. Elk heeft zijn voors en tegens. De ene is wat sneller, maar minder effectie. De andere duurt wat langer, maar levert een zeer effectief vaccin op. Het coronavirus is een mooie oefening in hoe snel we een vaccin op de markt kunnen zetten.’
Een cruciale factor is de acceptatie van een vaccin door de autoriteiten
Jeroen Kortekaas
Hoe lang is lang?‘Experts denken dat het een jaar duurt. CEPI streeft ernaar om binnen vier maanden na identificatie van het virus een vaccin te hebben ontwikkeld. Maar dan ben je er nog niet. Een cruciale factor is de acceptatie van een vaccin door de autoriteiten. Wanneer mag het worden toegepast op de mens? Normaal gesproken duurt zo’n toelatingsproces jaren. Maar daar is nu geen tijd voor.’
Welke aanpak heeft dan de meeste kans van slagen?‘Naar mijn mening is dat het vaccin, waarvan een vergelijkbaar vaccin al vergevorderd in studie is. Dat geldt bijvoorbeeld voor het vector-vaccin.’
Baart het coronavirus jou zorgen?‘Nee, ik maak me er niet zoveel zorgen over. Het lijkt erop dat de virulentie, het aantal doden, wel meevalt. Het virus is wel tamelijk besmettelijk. Het kan snel om zich heen grijpen. SARS (Severe Acute Respiratory Syndrome), het eerste coronoavirus dat bij de mens problemen gaf, liep met een ‘sisser’ af, in die zin dat de uitbraak dankzij goede internationale samenwerking tamelijk snel onder controle was. Daarna kwam MERS (Middle East Respiratory Syndrome), dat nog dodelijker was. Maar een volgend virus, dat er zeker zal komen, zou de besmettelijkheid van het huidige coronavirus kunnen combineren met de virulentie van het MERS virus. De huidige inspanningen om het virus te bestrijden zullen daarom ook in de toekomst van zeer grote waarde blijken.’