De traditionele rijstvariëteit Milly, © Alice Bertin
Het onderzoek werd uitgevoerd onder leiding van Tinde van Andel, hoogleraar Etnobotanie bij WUR en onderzoeker bij Naturalis. Haar team verzamelde rijstsoorten bij Ndyuka Marrons, afstammelingen van Afrikanen die door slavenhandelaren naar Suriname zijn gebracht. Na hun bevrijding vestigden ze zich onder andere langs de Marowijne-rivier, op de grens van Suriname en Frans-Guyana. In de Marrondorpen aan de rivier vonden de onderzoekers 50 variëteiten van zowel Aziatische als Afrikaanse rijst. Daarvan waren er 15 nog niet eerder gedocumenteerd, melden ze deze week in Frontiers in Plant Science.
Overleving
Deze traditionele rijstvariëteiten zijn een belangrijke bron van genetische diversiteit, zegt Van Andel, maar ze leverden 300 jaar geleden ook een cruciale bijdrage aan de overleving van slaven die het Surinaamse oerwoud in vluchtten. De namen van twee traditionele variëteiten, Milly en Sapali, verwijzen naar vrouwen die rijstkorrels in hun haar vlochten en meenamen tijdens hun ontsnapping uit de slavernij, zegt Van Andel.
Rituelen
Haar onderzoeksteam kon de genetische oorsprong van de 50 rijsttypen bepalen met behulp van moderne DNA-sequencing technieken. Daaruit bleek dat de Marrons in de afgelopen eeuwen rijstzaad hebben uitgewisseld, ondanks het feit van hun dorpen slecht bereikbaar zijn en ver uit elkaar liggen. Hoewel de Marrons na de Tweede Wereldoorlog de beschikking kregen over verbeterde Amerikaanse rijstrassen, verbouwen ze de traditionele variëteiten nog steeds. Ze worden gegeten vanwege hun smaak en voedingswaarde, maar spelen ook een belangrijke rol in het spirituele leven van de Marrons. Met hun rituelen houden de Marrons de genetische diversiteit van rijst in stand, concludeert Van Andel.
Rijstpionier
Van Andel voerde het onderzoek uit met collega’s van Naturalis, Wagenings onderzoeker Harro Maat en een onderzoeker van het Anne van Dijk Rice Research Center in Suriname. Dit onderzoekcentrum is vernoemd naar rijstpionier Anne van Dijk (1911-1990) uit de periode dat Suriname nog een Nederlandse kolonie was. Van Andel toonde eerder aan dat de zwarte rijst van de Marrons in Suriname oorspronkelijk uit Ivoorkust komt.
lees ook