©Guy Ackermans
De ruimte in Nederland wordt steeds schaarser, zegt Martha Bakker, per 1 juni hoogleraar Landgebruiksplanning in Wageningen. Vroeger was de ruimte voor voedsel, wonen, industrie en infrastructuur keurig ingedeeld, maar nu moeten we naast deze voorzieningen ook ecosysteemdiensten als waterberging en koolstofvastlegging realiseren. Hoe krijgen we dat voor elkaar? ‘Ik denk dat we deels functies kunnen stapelen en dat we deels ruimte kunnen besparen door de diensten handiger in te delen. Voorbeeld: nu zitten de intensieve veehouderij en natuurontwikkeling elkaar nog te vaak in de weg. Ik denk dat we gebieden met veel intensieve veeteelt opnieuw moeten inrichten.’
Ruimtelijk
De onderzoekgroep van Bakker wil bijdragen aan kringlooplandbouw, natuur-inclusieve landbouw en energietransitie en dan vooral de ruimtelijke aspecten daarvan inbrengen. Daarbij pleit ze voor een samenhangende gebiedsvisie. ‘Die ontbreekt nu vaak nog. Het Rijk en de provincies waren de afgelopen jaren bang om top-down inrichtingsplannen door te voeren. Ondertussen concurreren gemeenten met elkaar om economische ontwikkeling aan te trekken, waardoor een duurzaam perspectief ontbreekt. Ik vind dat de provincies ruimtelijke kaders moeten stellen én handhaven.’
Top-down
Nu de roep om een voedsel- en klimaattransitie luider wordt, merkt Bakker een verschuiving naar meer top down beleid. Bij het mestbeleid is nu een landelijk fosfaatplafond ingesteld: niet meer dan zoveel. ‘Overheden moeten nu echt grenzen stellen aan activiteiten die de leefomgeving verder verslechteren. Het is alleen wel wenselijk als er binnen die grenzen ruimte blijft bestaan voor individuen om naar eigen inzicht met een oplossing te komen, om zo ook het draagvlak te behouden.’
Clusteren
De nieuwe hoogleraar denkt dat je naast het stellen van grenzen, ze ook in de ruimte moet durven tekenen. ‘Waarom gaan we bijvoorbeeld niet de handel in fosfaatrechten ruimtelijk zoneren? Op die manier kun je de intensieve veehouderij in Nederland clusteren en daarnaast ruimte creëren voor gebieden met extensieve landbouw en natuur. Ik wil wel zo’n verkenning doen om de provincie Noord-Brabant te herstructureren.’
Agroparken
Bakker denkt aan de inrichting van diervriendelijke hightech agroparken waar varkens en pluimvee, insectenboerderijen, viskwekerijen en tuinders elkaars reststromen benutten. ‘Ik denk dat er plek is voor een duurzame intensieve voedselproductie in Nederland met toekomstperspectief.’ Daarnaast ontstaat dan ruimte voor een landschap met extensieve veehouders en biologische akkerbouwers die naast voedsel schoon water en natuur produceren, denkt Bakker. ‘We zouden het kunnen verkennen, gebaseerd op feiten en cijfers en gekoppeld aan draagvlak in het gebied en verdienmodellen voor de boeren.’
Muurvast
Ze beaamt dat veel boeren momenteel muurvast zitten bij de ontwikkeling van hun bedrijf. ‘De afgelopen jaren was er geen visie vanuit de overheid en was de markt bepalend. Dat heeft geleid tot hindermacht en heel veel regels. Er was wel een rem, maar geen stuur en gaspedaal. Daar heeft het landelijk gebied onder geleden.’