Foto: Jonne Seijdel. De huidige academici zijn minder vrijgevochten dan de geleerden van vijftig jaar geleden. Dat betoogde keynotespreker Rik Torfs gistermiddag bij de opening van het academisch jaar.
Vroeger had je nog luie professoren die zich toelegden op retoriek, betoogde Torfs, oud-rector van de Katholieke Universiteit Leuven. Tegenwoordig produceren de hoogleraren veel meer wetenschappelijk onderzoek en meten ze hun kwaliteit af aan citatiescores. Op zich is dat goed, vindt hij, maar het heeft ook een nadeel. ‘Zo wordt kwaliteit delicaat. Want onder deze omstandigheden kun je het best onderzoek doen in een reeds ontwikkeld microveld van de wetenschap. Breed en vernieuwend onderzoek rendeert niet. Het meten van de onderzoekskwaliteit leidt tot conformisme en een afname van de vrijheid.’
Nervositeit
Maar de afname van de wetenschappelijke onafhankelijkheid heeft nog een andere, meer recente oorzaak, vervolgde Torfs. Nu de maatschappij worstelt met vrouwenrechten, klimaatverandering en vleesconsumptie, ontstaat nervositeit over de vraag of we de wereld nog kunnen redden. Veel wetenschappers zetten zich in voor een betere wereld. Daarmee is wetenschap religie geworden, constateert Torfs.
Academici gebruiken morele argumenten voor hun klimaat- en voedingsonderzoek. Ze zeggen bijvoorbeeld dat we minder vlees moeten eten voor het klimaat. ‘Die combinatie van inhoudelijke kennis en moraliteit is religie op zijn slechtst’, stelde de Belgische kerkjurist.
Ik zit klem tussen twitter en universiteit
Patrick Jansen
‘Het limiteren van het aantal kinderen per familie is ook goed voor het klimaat, net als het verbieden van scheidingen, maar niemand haalt het in zijn hoofd dat voor te stellen. Het probleem is dat de academici hun morele keuzes niet specificeren.’
Dissidenten
In dit politieke klimaat weten universiteiten niet goed om te gaan met dissidenten, aldus Torfs. Hij riep de aanwezige hoogleraren op bij zichzelf na te gaan in hoeverre ze nog onafhankelijk waren. ‘Sinds wanneer zijn jullie gestopt met vragen stellen en hebben jullie gekozen voor veiliger onderzoek?’
Na de rede van Torfs kwam dit thema terug in de paneldiscussie tussen vier Wageningse onderzoekers. Ecoloog Patrick Jansen wil graag de teloorgang van de biodiversiteit op aarde stoppen en post hiertoe soms kort-door-de-bochtberichten op sociale media.
De combinatie van inhoudelijke kennis en moraliteit is religie op zijn slechtst
Rik Torfs
Die staan vaak op gespannen voet met de genuanceerde wetenschappelijke resultaten. ‘Ik zit klem tussen twitter en universiteit’, stelde Jansen.
Zwart-witbeweringen
Collegevoorzitter Louise Fresco kaartte dit spanningsveld ook aan in haar rede. In de huidige gepolariseerde maatschappij worden er veel zwart-witbeweringen gedaan in de media, terwijl de universiteit gedijt bij checks and balances, diversiteit en zoekend leren. De universiteit moet een manier vinden om daarmee om te gaan, stelde ze.
