Foto: Sven Menschel Tekst: Angelo Braam
Blogger Angelo Braam las een gortdroog sociologisch stuk over democratie. Het kwartje viel pas na de Statenverkiezingen: ‘Onze democratie is toe aan vernieuwing, maar laten we de alternatieven bediscussiëren.’
Veel WUR-studenten denken dat sociale studies als de mijne vol zitten met vage, onbruikbare theorieën (dit hoor je natuurlijk vooral buiten onze vertrouwde Leeuwenborch). Zelf vind ik mijn studie niet per se vaag; toch is in menig ellenlang, complex, droog theoretisch artikel een raakvlak met het echte leven wel eens lastig te vinden. Maar dat raakvlak bestaat wel degelijk. Het duurt alleen soms even voor de actualiteit je een voorbeeld aanreikt.
Onvrede bij de kiezer
Afgelopen week mochten wij voor het vak politieke sociologie een artikel van sociologe Chantal Mouffe lezen, waarin ze kritiek levert op onze democratie. Het dromen over universele consensus heeft de democratie de verkeerde kant op gestuurd, betoogt Mouffe: agonistische relaties hebben plaatsgemaakt voor antagonistische varianten.
De non-ambitieuze besluiten die in het midden van alle belangen liggen, zijn daardoor juist slappe aftreksels van besluiten die alle partijen willen zien
In jip-en-janneketaal bedoelt ze dat de focus op consensus het centrale probleem is in onze democratie. Hierdoor worden er volgens Mouffe non-ambitieuze besluiten genomen die in het midden van alle belangen liggen, maar daardoor juist slappe aftreksels zijn van besluiten die betrokken partijen willen zien (denk aan de non-ambitieuze klimaatwet van Rutte). Deze situatie vergroot de strijd tussen politieke partijen en zorgt daarnaast vooral voor onvrede bij de kiezer, die zich niet gehoord voelt in de politiek.
Het stuk paste inderdaad naadloos in het beeld wat buitenstaanders van sociale wetenschappen hebben: dertig pagina’s lang, met eindeloze verwijzingen naar andere theoretici en zonder ook maar één praktisch voorbeeld.
De macht terug
Helaas kwam de actualiteit afgelopen donderdag zelf met een voorbeeld, toen bleek dat Forum voor Democratie de grote winnaar was van de Provinciale Statenverkiezingen. Met leuzen als ‘Weg met het dure klimaatakkoord’ en ‘We nemen de macht terug’ speelt Thierry Baudet in op onvrede onder het volk.
In Baudets speech werd iedereen keihard afgezeken, van universitair geschoolde bewindslieden tot mensen die nooit een boek lezen.
Het is geen handjevol mensen meer dat zich identificeert met de onvrede van Baudet: honderdduizenden stemmers hebben dit duidelijk gemaakt. Iets anders dan onvrede zal de FvD-stemmer niet bewogen hebben, in Baudets overwinningsspeech werd namelijk elke laag van de samenleving keihard afgezeken, van universitair geschoolde bewindslieden tot mensen die nooit een boek lezen.
Niet gehoord
Volgens Mouffe zijn dergelijke proteststemmen het gevolg van de politieke obsessie met consensus. Bij het kiezen van een middenweg vallen veel Nederlanders buiten de boot en worden ze niet gehoord: mensen die het economisch niet breed hebben, maar ook mensen als de gemiddelde WUR-student die een veel ambitieuzere Klimaatwet willen.
Gelote Eerste Kamer
Chantal Mouffe is voor mij nog niet met een oplossing gekomen, maar haar kritiek is, gecombineerd met de gebeurtenissen van vorige week, wel het zoveelste voorbeeld dat onze democratie toe is aan vernieuwing. Over hoe deze vernieuwing moet plaatsvinden, zijn theorieën genoeg, waaronder ontzettend ambitieuze alternatieven als een gelote Eerste Kamer.
Alternatieven bestaan wel degelijk. Laten we deze bediscussiëren in plaats van onze proteststemmen te doneren aan clowns.
