Een botfragment van kip, 250 micrometer groot. Foto: Rikilt Dat kan niet altijd, zegt Leo van Raamsdonk van Rikilt, omdat ziekten zich zo kunnen ophopen. Hij pleit voor voedselwebs, waarbij slachtafval van varkens bijvoorbeeld wordt verwerkt in kippenvoer.
Als gevolg van de gekkekoeienziekte mag slachtafval van runderen sinds 2001 niet worden verwerkt in veevoer. Ook legde de EU de verwerking van reststromen van andere landbouwhuisdieren aan banden. Daarbij gaat het om vleesresten, huid en botten die veel waardevolle eiwitten bevatten. Aanhangers van kringlooplandbouw willen dit ‘diermeel’ weer gebruiken als veevoer in de voedselketen en willen dat de Europese regels worden versoepeld. Vanuit het oogpunt van voedselveiligheid plaatst Van Raamsdonk daar kanttekeningen bij.
Gekke koeien
‘Het gebruik van resten van herkauwers in veevoer is en blijft strikt verboden’, zegt Van Raamsdonk. ‘Er is geen draagvlak voor versoepeling, want je wilt niet terug naar 180.000 gekke koeien zoals we hadden in 2000. Het punt is dat de prionen die de gekkekoeienziekte veroorzaken, zich gedurende jaren ophopen in de hersenen van dieren. Er zijn inmiddels ook prionziekten gevonden bij herten, rendieren en dromedarissen – we weten niet waarom. Je wilt dus niet afvalresten van herkauwers in de voedselketen terugbrengen.’
Kannibalisme
Voor reststromen van allerlei andere dieren zijn er meer mogelijkheden, vervolgt Van Raamsdonk. ‘Op dit moment verbiedt de EU verwerking van bijvoorbeeld varkensresten en pluimveeresten in veevoer. Dat betitelt de EU sinds 2002 als kannibalisme; dieren mogen geen soortgenoten eten.’ Van Raamsdonk plaatst daar kanttekeningen bij vanuit biologisch perspectief: ‘Bij wilde dieren is kannibalisme niet uitgesloten. Everzwijnen eten soms hun kinderen op. Bovendien gebruiken wilde dieren kadavers als liksteen, want ze hebben kalk nodig. Voor veeteelt gelden echter andere omstandigheden. De varkenspest eind vorige eeuw was een belangrijke reden voor de scherpe wetgeving op het gebruik van dierlijke slachtproducten en het verbod op kannibalisme.’
In een nieuw voorstel handhaaft de EU het kannibalisme-verbod, maar kunnen er meer dierlijke reststromen worden verwerkt in het veevoer
Van Raamsdonk is voorstander van het verruimen van het gebruik van diermeel van varkens en pluimvee, en de EU is daar ook mee bezig. ‘Op dit moment mag diermeel van varkens en pluimvee in petfood en visvoer worden verwerkt, maar nu overweegt de Europese Commissie om de wetgeving te verruimen. In het nieuwe voorstel mogen varkensrestproducten in pluimveevoer worden verwerkt. Zo handhaaft de EU het kannibalisme-verbod, maar kunnen er meer dierlijke reststromen worden verwerkt in het veevoer.’
Voedselwebs
Deze EU-regels hebben gevolgen voor het ontwerp van de nieuwe kringlooplandbouw, denkt Van Raamsdonk. ‘Je hebt productieketen A (varkens) van dierlijke eiwitten, die restproducten produceert. Die moet je afzetten in productieketen B (pluimvee), terwijl je de restproducten van B afzet naar keten A of C (visteelt). Je gaat voedselwebs maken, waarbij de afvalproducten via een arsenaal van verschillende verwerkingsmethoden heen en weer gaan. Ook bij allerlei andere bijproducten kunnen deze dwarsverbanden leiden tot foodwebs.’
De EU zou er goed aan doen om een nieuwe wet te formuleren waarin circulaire landbouw beter verwerkt wordt
De EU is ook voorstander van een circulaire landbouw, stelt Van Raamsdonk, en denkt op dit moment na over verruiming van de regels om meer reststromen te benutten in de voedselketens. Bovendien kan er al meer dan veel mensen denken. ‘Dat komt doordat de regelgeving erg complex is. De strikte regelgeving uit 2001 is nog van kracht, maar gaandeweg zijn er zo’n zestig amendementen aangenomen om de regels te versoepelen, waarbij uitzondering op uitzondering is gestapeld. Het is een pakket van 500 pagina’s, het is heel ingewikkeld. Bovendien is de handhaving van de wet daardoor lastig. De EU zou er goed aan doen om een nieuwe wet te formuleren waarin circulaire landbouw beter verwerkt wordt.’
