Jan Lindenbergh, diens dochter en bestuursvoorzitter Louise Fresco bekijken het boek van Merian. Rechts conservator Liesbeth Missel. Foto: Guy Ackermans Het boek van Merian (1647-1717) heet Dissertatio sur la Generation et les Transformation des Insects de Suriname. Het boek telt 72 (zwart/wit) prenten over de metamorfose van tropische insecten en hun waardplanten. De van oorsprong Duitse kunstenares maakte op 52-jarige leeftijd een studiereis naar Suriname. Zij was de eerste die zowel de insecten tekende als de plant waarop de beestjes leven.
Originele teksten
De eerste druk van het boek verscheen in 1705 in Amsterdam onder de Latijnse naam Metamorphosis Insectorum Surinamensium. De editie die Lindenbergh schenkt is een exemplaar uit 1726. Volgens conservator Liesbeth Missel (Speciale Collecties Forum) gaat het om een Nederlandse uitgave. De editie is tweetalig: Latijn en Frans. Missel is blij met het boek. ‘Wij hebben al een latere editie, van ongeveer 1765-70, maar die is zonder tekst. Dit boek bevat de originele teksten van Merian. Dat maakt dit boek bijzonder.’
‘Een deel van de waarde van dit soort boeken’, zegt Missel ‘schuilt ook in de geschiedenis van het boek zelf. Van de mensen in wiens handen het is geweest.’ Die van Jan Lindenbergh bijvoorbeeld. Lindenbergh is alumnus. Hij begon in 1945, pal na de oorlog, aan een studie Akker- en Weidebouw. Met twee buls op zak –hij deed er Cultuurtechniek bij- begon hij in 1951 aan een carrière bij de Cultuurtechnische Dienst en later Unilever.
Adellijk
Met het boek van Merian kwam Lindenbergh in contact via zijn inmiddels overleden vrouw Anneke. Zij is telg uit het adellijke geslacht De Jong van Beek en Donk. Lindenbergh woont in een oude boerderij op een steenworp van kasteel Eyckenlust in Beek en Donk, dat al sinds 1745 in bezit van de adellijke familie is. ‘Het boek lag in een oude kist op de zolder van het kasteel’, vertelt hij. ”Het kwam tevoorschijn toen de zolder, nu zo’n 30 jaar geleden, werd opgeruimd.’
Het boek lag in een oude kist op de zolder van het kasteel
Jan Lindenbergh
‘Mijn vrouw heeft het toen meegenomen’, gaat hij verder. Het boek zag er destijds overigens iets anders uit. Het omslag was niet meer te redden. Het is opnieuw ingenaard, waarna het een paar decennia in Lindenberghs toenmalige huis in Dordrecht op de boekenplank heeft gelegen. Tien jaar terug verhuisde hij –met het boek- naar de boerderij in Beek en Donk, onder de rook van het kasteel.
Maar de geschiedenis van het boek gaat veel verder terug. ‘Het boek is in de adellijke familie gekomen via de familie Nahuys, die in de 19de eeuw in de familie De Jong van Beek en Donk trouwde’, vertelt Lindenbergh. ‘Anna Nahuys was de overgrootmoeder van mijn vrouw.’ Voorin het boek staat het familiewapen van ‘Gravinne Anna Nahuys’. Een echte gravin was zij overigens niet. Wel een kleurrijke, artistieke en vrijgevochten vrouw, blijkt uit een biografie die in 2015 verscheen over de twee dochters van Nahuys: Cécile en Elsa, twee strijdbare freules.
Oosterbeek
Anna Nahuys (1826-1905) trouwde met jonkheer Jan de Jong van Beek en Donk. Het leven van Anna, haar omgeving en haar tijd, is minutieus vastgelegd in een 20 cahiers tellend dagboek dat ze bijhield. Anna was enig kind van een hoogbegaafde vader en sprak op haar 12de al vijf talen. Haar moeder was een begaafde schilderes van portretten en landschappen. Vanaf 1842, Anna was toen 16, bracht zij de zomers door in Oosterbeek, waar haar moeder schilderde en tekende.
In Wageningen is het in goede handen
Jan Lindenbergh
Mogelijk is Anna Nahuys tijdens een van die zomers zelfs wel eens in Wageningen geweest. Haar boek van Maria Sibylla Merian resideert daar vanaf nu in ieder geval permanent. ‘Omdat het daar in goede handen is’, licht de gulle gever Lindenbergh de donatie toe. ‘Ik wil dat het boek bewaard wordt voor het nageslacht in een goede en veilige omgeving. In Wageningen is het in goede handen.’
Maar daarvoor moest er eerst wel een contractje worden getekend. Lindenbergh doneert het boek onder de voorwaarde dat het niet wordt verkocht en de familie er op verzoek altijd in kan kijken. Die belofte kon bestuursvoorzitter Louise Fresco met een gerust hart doen. Zij is een groot bewonderaar van het werk van de kunstenaar en wetenschapper Merian. Het boek wordt binnenkort tentoongesteld in de exporuimte van Speciale Collecties.