© Shutterstock
Onderstaande tekst is een ingezonden stuk aan Resource van dr. irToon van Eijk.
We weten in Wageningen gezamenlijk al zoveel op het gebied van kringlooplandbouw, de uitdaging is nu hoe we het gaan toepassen. Wat centraal zou moeten staan is het toepassen van de reeds beschikbare kennis uit verschillende disciplines op een inter-, of beter, transdisciplinaire wijze. Niet de voortdurende focus op nieuwe, voornamelijk technologische kennis.
Het samenwerken in multidisciplinaire teams door middel van transdisciplinair systeemdenken vraagt wel om een mentaliteits- en gedragsverandering. WUR zou deze verandering kunnen stimuleren door het creëren van een institutionele setting die transdisciplinariteit faciliteert en beloont.
Praktische kennis
We verwachten van kringloopboeren dat ze transdisciplinair denken en handelen vanuit een bepaald landbouwbedrijfssysteem-perspectief (farming system perspective). Ze dienen niet alleen praktische kennis te hebben over de verscheidene aspecten van verschillende gewassen, al dan niet in combinatie met landbouwhuisdieren, maar ook over bodems, waterhuishouding, markten, et cetera.
Waarlijk interdisciplinair systeemonderzoek is in de praktijk niet eenvoudig te realiseren, maar wel broodnodig
In de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw is er in de tropen veel ervaring opgedaan met Farming Systems Research (FSR). Daarbij bleek dat waarlijk interdisciplinair systeemonderzoek in de praktijk weliswaar niet eenvoudig te realiseren is, maar desalniettemin wel broodnodig. De ruim voorhanden literatuur over de mogelijkheden en moeilijkheden in FSR is wellicht nuttig voor WUR medewerkers en studenten.
Met eenzijdige nadruk op verdere technologieontwikkeling gaan we het niet redden, dat is uiteindelijk meer van hetzelfde. Zo is in sub-Sahara Afrika het belang van nieuwe gewasvariëteiten gering zolang de vele al bestaande verbeterde variëteiten niet door boeren worden geadopteerd. In mijn proefschrift citeer ik een Tanzaniaanse landbouwkundige die al in 1988 schreef: “Why continue developing new maize varieties [in Tanzania] at the present rate when there are about 13 varieties on the market and yet the percentage of farmers using these improved varieties is only about 12 percent!”
Neveneffecten
De aanhoudende problemen in de Nederlandse landbouwsector laten zien dat een transdisciplinaire systeemaanpak maar moeilijk van de grond komt. De talrijke ongewenste neveneffecten van het huidige landbouwsysteem, zoals milieuvervuiling, het mestprobleem, regelmatige massale ruimingen van landbouwhuisdieren, humane gezondheidseffecten en negatieve gevolgen voor ontwikkelingslanden, getuigen hiervan.
Dr.ir. Toon van Eijk is gepensioneerd tropisch landbouwkundige. Hij promoveerde in 1998 op een proefschrift over zijn werkervaringen in Afrika.
Het onvermijdelijke landbouwbedrijfssysteem-perspectief van zowel kleine Afrikaanse boeren als Nederlandse kringloopboeren dient centraal te staan in het onderzoek en onderwijs van WUR als we wereldwijd complexe praktijkvragen willen oplossen. Dit zou kunnen inhouden dat vier promovendi gezamenlijk aan de meest fundamentele problemen van een bepaald landbouwbedrijfssysteem werken binnen een transdisciplinaire systeemaanpak. Bijvoorbeeld, een agronoom, veeteler, landbouweconoom en ruraal socioloog zouden in nauwe onderlinge afstemming en met directe participatie van vooral belanghebbende boeren en andere actoren, pro-actief kunnen bijdragen aan een duurzame landbouw.
Lees meer:
Opinie: WUR moet meer aandacht besteden aan wetenschapsfilosofie