Met een klein stukje besmet hout worden gezonde essen ziek gemaakt. Of niet. © Roelof Kleis
De doelbewuste besmetting is de volgende fase in de zoektocht naar essen die niet ten onder gaan aan de schimmel Hymenoscyphus fraxineus. Onderzoeker Paul Copini heeft kort voor het weekeinde een honderdtal jonge boompjes op de kwekerij besmet. Ze zijn afkomstig van (op het oog) gezonde essen die door burgers en bosbeheerders uit heel het land zijn aangemeld voor de proef.
Publiek
Een jaar geleden riep het Centrum voor Genetische bronnen Nederland, waar Copini werkt, de hulp van het publiek in om hem te helpen de es te redden. De reacties leverden veel inzicht op over de omvang van de schade door de essentaksterfte. Maar bovenal ook tips voor vindplaatsen van op het oog nog gezonde exemplaren. In totaal 135 van die gezonde bomen zijn intussen vermeerderd bij kwekerij Schalk in Echteld, waar nu 1500 boompjes klaar staan voor onderzoek.
En Copini wil er nog meer. Doel is om tenminste 200 gezonde bomen te gebruiken. Dat moet genoeg zijn om voldoende resistente essen te selecteren. Voor de toekomst van de es is het belangrijk om een grote pool van weinig vatbare bomen te hebben. In feite is de besmetting die nu is aangebracht bedoeld om het toeval uit te sluiten. Copini: ’Het kan ook toeval zijn dat de essen nog gezond zijn. Dat ze de dans toevallig zijn ontsprongen. Door ze zelf te besmetten sluit je dat uit.’
De vraag is hoe diep de schimmel de boom binnendringt. Dat weten we pas volgend jaar
Paul Copini
Het besmetten zelf is een eenvoudige handeling. Copini brengt een paar kleine snedes aan in de bast. Op de wond wordt een klein stukje hout met daarop een schimmelcultuur aangebracht. Maar achter die eenvoudige handeling gaat al heel wat voorwerk schuil. ‘We hebben vorig jaar, samen met Wageningen Plant Research en het Westerdijk Instituut, vijf schimmelcultures getest op hun virulentie. Deze was het meest agressief en geeft de grootsteverwondingen in de bomen.’
Spannend
Of de besmette boompjes echt resistent zijn, wordt pas volgend jaar duidelijk. ‘Dit jaar zul je aan de bast al zien of de schimmel iets doet of niet. Maar de vraag is hoe diep de schimmel de boom binnendringt. Dat weten we pas volgend jaar. Dan weten we hoe goed de boom de schimmel aan kan.’ Het is spannend hoeveel van de besmette bomen ook echt gezond blijven. Met die bomen gaat het CGN erder aan de slag. Naast dit werk wordt ook gezocht naar een methode om resistente essen in het veld sneller op te sporen.
Nu is dat vinden van resistente bomen nog trial and error: een gezonde boom tussen vele zieke en dode bomen is mogelijk esistent. Maar zeker is dat niet. Kennis van de genetische bron van resistentie moet uitkomst bieden. Wageningse plantenveredelaars werken daar binnen het project B4EST aan mee. Het Europese project ging afgelopen juni van start en beoogt bossen beter bestand te maken tegen klimaatverandering. De es is een van de achtsoorten bomen waar de focus op ligt.
Lees meer:
Publiek moet helpen de es te redden