© Elsevier
Het gaat om de Spaanse hoogleraar en prominent bodemkundige Artemi Cerdà. Hij werd een jaar geleden ontmaskerd voor het plegen van zogeheten citation stacking. Als reviewer drong hij er stelselmatig bij auteurs op aan om referenties op te nemen naar artikelen van hemzelf of journals waar hij mede leiding aan gaf. Op die manier poetste hij zijn citatiescores en de impact factor van ‘zijn’ journals op.
Openheid
Ook Geoderma, waar Van Groenigen (hoogleraar Soil Biogeochemistry) hoofdredacteur is, was slachtoffer van dit wetenschappelijk wangedrag. Cerdà bekende geen schuld, maar trok zich wel terug uit de redacties van de betrokken bladen. Vervolgens bleef het stil. Te stil, vindt Van Groenigen. Volgens hem is er te weinig openheid van zaken gegeven over wat er precies is gebeurd, hoe dit jarenlang kon gebeuren en wat voor maatregelen je kunt nemen om citation stacking in de toekomst te voorkomen.
Met een opmerkelijk editorial geeft de redactie van het blad op initiatief van Van Groenigen nu een stevig signaal af. In het blad is een lijst opgenomen van alle door Cerdà’ s wangedrag getroffen artikelen en de onterechte citaties daarin. Van Groenigen roept de andere bladen op om het voorbeeld te volgen. Bij Geoderma gaat het in totaal om 13 artikelen en 83 onterechte referenties. Dat is relatief weinig ten opzichte van collega-bladen, omdat Cerdà bij Geoderma geen leiding gaf maar alleen manuscripten reviewde.
Het is een nachtmerriescenario en druist in tegen alles waarvoor ik sta in de wetenschap
Jan Willem van Groenigen
De naam van Cerdà wordt overigens niet genoemd, maar van Groenigen bevestigt dat het om hem gaat. ‘We wilden voorkomen dat de indruk ontstaat dat onze actie persoonlijk is bedoeld, dat we hem persoonlijk schade willen toebrengen. Dat is niet de motivatie hierachter. We willen vooral duidelijkheid scheppen over wat er is gebeurd en dat dat absoluut niet kan. Het afgelopen jaar hoor ik met name van jonge wetenschappers dat ze het idee hebben dat je met dit gedrag weg kunt komen. Dat is dodelijk voor de wetenschap.’
Jan Willem van Groenigen
Geoderma gaat overigens nog een flinke stap verder dan openheid geven. De redactie roept alle getroffen bladen op om Cerdà voorlopig niet meer als auteur, reviewer of editor toe te laten. Daarmee wordt feitelijk een ban uitgesproken. Van Groenigen erkent dat dit een vergaande en ongebruikelijke stap is. ‘Het is een nachtmerriescenario en het druist in tegen alles waarvoor ik sta in de wetenschap. Maar het is uit nood geboren. Cerdà vindt dat hij niets verkeerd heeft gedaan en verdedigt zijn acties zelfs in het openbaar. We kunnen hem dus niet meer vertrouwen.’
Ethische richtlijnen
Volgens Van Groenigen is het juridisch in de haak wat Geoderma doet. ‘Van onze uitgever Elsevier hebben we de verzekering gekregen dat dit kan. We verbieden Cerdà niet om zijn beroep uit te oefenen. We vragen hem alleen zijn beroep uit te oefenen volgens de ethische richtlijnen die we al jaren hanteren. Zodra hij dat doet is hij weer welkom. Er zijn bovendien nog tijdschriften genoeg waarin hij kan publiceren. Ik denk overigens dat de facto veel tijdschriften hem al min of meer in de ban hebben gedaan. Dan is het eerlijker om het expliciet uit te spreken, te zeggen waarom je dat doet en wat er moet gebeuren om het weer ongedaan te maken.’
Lees meer:
‘Systematisch wangedrag moet je corrigeren’ – Hoofdredacteur Geoderma geeft uitleg bij ban op Spaanse hoogleraar
‘Geen citatie-kartel in de bodemkunde’
Spaanse prof spil in citatie-kartel
Citatiescore van Wagenings bodemkundige onderzocht