Afgelopen weken werd de academische wereld opgeschrikt door bezettingen van gebouwen van de Universiteit van Amsterdam. Naast de bekende klaagzang over bestuurders die de wensen van studenten aan hun laars lappen en allerhande bezuinigingen doorvoeren, deel ik vooral de zorgen rondom de verregaande economisering en het doorgeslagen marktdenken. Nederlandse universiteiten worden steeds meer gerund als bedrijf, terwijl het maatschappelijk nut wordt betwijfeld en naar de achtergrond verdwijnt. Misschien zijn ze in Amsterdam wat rigoureus, maar deze ontwikkelingen zijn wel degelijk een debat waard.
Onlangs las ik de bundel ‘Waartoe is de universiteit op aarde?’ van Ad Verbrugge en Jelle van Baardewijk waarin veel van de huidige problemen worden benoemd. Zo zou het bestuur of het management voortdurend bezig zijn de wetenschap en het onderwijs cijfermatig te beoordelen en steeds meer te streven naar controle en verantwoording. Wat ik vooral herkende is de stelling dat hedendaagse universiteiten vrijwel niets doen aan algemene vorming. Van oudsher zijn universiteiten bedoeld om studenten zich te laten verdiepen in bijvoorbeeld de klassieke filosofen om een eigen, onderbouwde visie op de wereld te ontwikkelen en te beseffen dat voorgaande generaties een breed scala aan kennis vergaarden. Het huidige wetenschappelijke paradigma verschuift meer en meer richting de exacte hoek, en zorgt voor steeds meer onderzoek dat direct bruikbare inzichten oplevert. Dit leidt tot specialistisch onderzoek waarvan de morele en existentiële betekenis nihil is.
Ik denk dat we, ook in Wageningen, toe zijn aan een grondige zelfreflectie over het ‘waartoe’ van de universiteit. Vervullen we onze morele en vormende taak, of zijn we alleen gericht op het vermarkten van kennis en het opleiden van zoveel mogelijk studenten? Ik denk dat er een wereld te winnen valt als we het debat gaan voeren en kritisch gaan kijken hoe het er hier aan toe gaat.