Traditionele genezers in Gabon en Benin hebben veel kennis van de lokale flora
Foto: Diana Quiroz
Diana Quiroz, promovendus bij Biosystematiek, ondervroeg tijdens haar onderzoek 102 genezers in Gabon en Benin over de vruchten, wortels en bladeren die ze gebruiken tijdens hun rituelen. Ze schrijft hierover in the Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine.
Gedurende haar onderzoek leefde Quiroz een halfjaar achtereenvolgens in Benin als Gabon. Ze reisde van gemeenschap naar gemeenschap om te praten met genezers. Bij deze mannen en vrouwen lopen geneeskunde en religie door elkaar in hun werkwijze. Behandelaars raadplegen orakels en geesten voor diagnoses en maken vervolgens geneesmiddelen uit planten. Hun kennis dragen ze over van generatie op generatie.
Om hun vertrouwen te winnen, leefde Quiroz tussen de bewoners. ‘Je gaat dus naar het open toilet en wast je ook in de rivier.’ Ondertussen vertelde ze dat zij niet van plan was de medicijnen na te maken maar plantensoorten wilde beschermen. Met deze opmerking raakte ze vaak een snaar omdat bewoners zelf plantenaantallen achteruit zien gaan door bijvoorbeeld ontginning van het bos.
Traditionele kennis is nuttig én is goedkoop te verkijgen.
Diana Quiroz
Quiroz’ informanten in Benin vertelden haar over 414 planten die ze gebruikten. Rondom 63 planten bestonden taboes of golden oogstregels. Soms moest een waardevol offer worden gebracht of mochten planten alleen op bepaalde plekken worden geoogst. Op overtreding staan hoge bovennatuurlijk straffen, zoals ziekte of tegenspoed. Toen Quiroz de planten naast de internationale ‘rode lijst’ legde bleek zo’n 19 procent van de taboeplanten bedreigd, tegen 7 procent van de overige planten.
Natuurbeschermingsorganisaties moeten vaker gebruik maken van traditionele kennis, vindt Quiroz. Zelf doen ze relatief weinig onderzoek naar planten terwijl lokale bewoners veel kennis bezitten. Door wetenschap te combineren met traditionele kennis kunnen natuurbeschermers nulmetingen maken van plantenaantallen of zelfs neerwaartse trends opsporen. ‘Traditionele kennis is hierbij nuttig én is goedkoop te verkrijgen,’ zegt Quiroz. En genezers zijn niet de enige interessante groep. ‘Je kunt ook praten met commerciële plukkers van medicinale planten of jagers-verzamelaars.